Page 16 - Seçmeli Psikoloji | 2.Ünite

2. ÜNİTE

SINIF İÇİ ETKİNLİK 3

Erken çocukluk döneminde çocukların bilişsel yapıları, soyut ahlak kurallarını anlamaya yeterli
değildir. Bu nedenle çocuklarla kuralları tartışmak yerine kuralları birlikte uygulayarak onlara
benimsetmek gerekir.
Anne yemek yaparken çocuğuna “Uslu durursan öğleden sonra seni parka götüreceğim.” diye söz
verir. Çocuk uslu durur. Öğleden sonra hazırlanırlar. Parka gitmek için kapıdan tam çıkarken misafir
gelir.
1. Bu durumda anne ne yapar?
2. Bu durumda çocuk ne yapar ve ne hisseder?
3. Anne bu durumda misafirperverliği çocuğuna nasıl öğretebilir?

(Komisyon tarafından hazırlanmıştır.)

Kohlberg’in Ahlaki Gelişim Kuramı
Ahlak gelişimi, temelde çocukların belli davranışları “iyi” belli davranışları da “kötü” olarak değerlendirmelerin-
deki değişimi konu alır. Çocukların doğruya, yanlışa ve kurallara ilişkin bakış açılarının değişmesi bu başlık altında
incelenir.
Piaget, çocukların ahlak gelişimi konusunda çalışan ilk araştırmacıdır. Piaget’e göre ahlak gelişimi bilişsel geli-
şimle birlikte gelişir. Doğru ve yanlışa ilişkin yargılar yaşa göre değişir.
Lawrence Kohlberg (Lovrıns Kolberg) ahlak gelişimi kuramında Piaget gibi çocukların ve yetişkinlerin belirli
durumlarda davranışları nasıl yorumladıklarını incelemiştir.
Kohlberg, değişik yaş gruplarında ve farklı sosyoekonomik düzeydeki bireylere ikilem içeren öyküler verdikten
sonra onlardan öyküde anlatılan durumlarla ilgili yorum yapmalarını ister. Yapılan yorumun doğru ya da yanlış
olması önemli değildir. Önemli olan bireyin öyküde anlatılan soruna çözüm bulurken yaptığı değerlendirmelerdir.
Yaptığı çalışmalar sonucunda Kohlberg, ahlak gelişimini gelenek öncesi düzey, geleneksel düzey ve gelenek
sonrası düzey olmak üzere üç döneme ayırır. Bu üç dönem değişmeyen bir sırayı takip eden altı evreden oluşur.

1. Gelenek Öncesi Düzey

• İtaat ve Ceza: Bu dönemde kurallar başkaları tarafından konur. Çocuklar, sadece otoriteye uyar ve
cezalandırılmaktan korkar.
• Saf Çıkarcılık: Çocuk hangi davranışın iyi hangi davranışın kötü olduğuna olayların dış görünüşü-
ne ve ortaya çıkan zararın büyüklüğüne bakarak karar verir. Çocuk için olayların arkasında yatan
nedenler önemli değildir. Çıkar sağlayan davranış doğru, sağlamayan davranış yanlıştır, her şey kar-
şılıklıdır.

2. Geleneksel Düzey

• İyi Çocuk Eğilimi: Doğru davranış başkalarını mutlu eden ve onların onayını almayı sağlayan davra-
nıştır. Bu dönemde başkalarının ne diyeceği ya da düşüneceği önemli hâle gelir. Çocuk başkalarının
gözünde güvenilir olmak için dürüst davranmaya, kahraman olmak için boğulan birini kurtarmaya
çalışır.
• Kanun ve Düzen: Bu dönemde doğru davranış ortak çıkarları korumak ve düzeni sağlamak için
oluşturulan kurallara uygun davranmaktır. Kuralları çiğneyenler cezalandırılmalıdır.

48 PSİKOLOJİNİN TEMEL SÜREÇLERİ