Page 18 - Tarih-10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE

Türkiye Selçuklularında sultanın mutlak vekili olarak vezir görev
yapmış ve sultan adına devleti idare etmiştir. Fakat devletin Moğol
baskısıyla zayıfladığı dönemde artık vezir başta olmak üzere üst
düzey devlet görevlileri, sultan tarafından değil İlhanlılar tarafın-
dan seçilmeye başlanmıştır.
Türkiye Selçuklu Devleti’nin askerî teşkilatı da esas itibariyle
Büyük Selçuklu Devleti’nin devamı şeklinde olmuş ve boylar bir-
liği esasına dayanmıştır. Bununla birlikte Türkmenlerin, devletin
devamında sorunlara neden olmaya başlaması, devlette gulâm
sisteminin yaygınlaşmasına sebep olmuştur. Saray işlerini yap-
mak ve sultanın yakın hizmetini görmek için gerekli olan kişiler,
gulâmhanede yetiştirilen kişilerden seçilmiştir. Ücretli askerlik
uygulaması Türkiye Selçuklularında özellikle XIII. yüzyılın başla-
rından itibaren görülmüştür.
Türkiye Selçuklu Devleti’nde
askerî, idari, mali ve hukuki
bütün devlet işlerinin karara
bağlandığı ve en yüksek yö-
netim organına Divân-ı Salta-
nat veya Divân-ı Alâ denmiştir
(Görsel 1.16). Divân-ı Saltanat
ve Divân-ı Alâ günümüzdeki
bakanlar kurulu gibi çalışmış-
tır. Divân-ı Saltanat’a sultandan
sonra devletin en yetkili kişisi
olan vezir başkanlık etmiştir.
Görsel 1.16 Atabeg veya atabey uygulaması
Türkiye Selçuklularında Divân Türkiye Selçukluları’nda da devam etmiştir. Şehzadeler, melik un-
(Minyatür) vanı ile küçük yaştan itibaren devlet işlerinde tecrübe kazanmaları
için atabeg denilen devlet adamlarının gözetiminde vilayetlere
gönderilmiştir. Bununla birlikte atabeglerin siyasette güçlenme-
mesi için gerekli tedbirler alınmıştır.

Türkiye Selçuklu Devleti, Büyük Selçuklu Devleti ile idari alanda
benzer özellikler göstermiştir. Bununla birlikte Nâib-i Saltanat ve
pervane gibi Büyük Selçuklularda bulunmayan görevliler Türkiye
Selçuklu Devleti’nde bulunmuştur. Nâib-i Saltanat veya Niyâbet-i
Saltanat, ilk defa Türkiye Selçuklularında görülmüştür. Başkentte
hükümdara vekâlet eden nâipler, hükümdarın devlet merkezinde
bulunmadığı zamanlarda devlet işlerini yürütmüştür. Büyük Sel-
çuklu Devleti’nin geliştirdiği ikta sistemi, taşra teşkilatında Türkiye
Selçukluları tarafından da uygulanmıştır. Türkiye Selçuklularında
arazi işlerinden sorumlu olan ve bunlarla ilgili işleri düzenleyen
menşur ve beratları hazırlayan görevliye de pervane denmiştir.
Pervane üst düzey bir memuriyet olmamasına rağmen Divân-ı
Alâ’nın üyelerinden kabul edilmiştir.

CEVAPLAYALIM Türkiye Selçuklu Devleti’nde sarayda hangi görevliler bulun-
maktadır?

26