Page 10 - TARİH 10 - ÜNİTE 2

2. ÜNİTE

Paul Wittek (Görsel 2.7) nazariyesinde, Osmanlı Beyliği’nin kuru-
luşunu “Gaza Tezi” ile açıklamıştır. Wittek’in 1937’de Londra Üni-
versitesi’nde açıkladığı bu teze göre Osmanlı Devletiʼnin görkemli
yükselişinin gerçek sebebi gazadır. İslam’ın sınırlarını genişletmek
çabası olan gaza ile devlet askerî fetihlerle ganimet elde etmeyi
amaçlamıştır. Ayrıca Wittek, Osman Bey’i Oğuz Kağan’a bağlayan
şecerenin, II. Murad zamanında hanedan siyaseti doğrultusunda
oluşturulduğunu ve Osmanlıların, Kayı Aşireti ile de alakası bu-
lunmadığını iddia etmiştir.

Osmanlı Devleti’nin doğuşunu XIII. yüzyıl Anadolu tarihinin bir
parçası olarak ele alan Mehmet Fuad Köprülü (Görsel 2.8), “uç”-
lara özgü yapı üzerinde durmuştur. “Bir aşiretten cihangirane bir
Görsel 2.7
Paul Wittek devlet çıkardık” anlayışına karşı çıkan Köprülü’ye göre Osmanlı
Beyliği’nin kuruluşunda sadece fetih ve ganimet elde etme amaç-
lı seferler etkili olmamıştır. Ona göre beyliğin kuruluşu basit bir
şekilde ortaya koyulamayacak kadar karışıktır ve farklı etkenlerin
açıklanması ile ortaya konabilecek tarihî bir gelişmedir.

Köprülü’ye göre Osmanlı Beyliği’nin kurulup gelişmesinde:
• Türkmenlerin, gaza ruhu ile Bizans üzerine seferler yapması,
• Selçuklu Devleti’nin zayıflaması ve beyliklerin kurulduğu
dönemde Anadolu’daki siyasi boşluk,
• Türklerin sahip olduğu millî özellikler,
• Kuruluş Dönemi hükümdarlarının yetenekli olması,
• Gaziyân-ı Rûm, Ahiyân-ı Rûm, Bâcıyân-ı Rûm ve Abdalân-ı
Rûm gibi askerî, sosyal ve iktisadi grupların varlığı,
• Beyliğin kurulduğu bölgenin jeopolitik durumu,
Görsel 2.8
Mehmet Fuad Köprülü • Diğer Türk beyliklerinin, Osmanlı Beyliği’ne karşı tutumları
gibi etmenler önemli rol oynamıştır.

Halil İnalcık (Görsel 2.9), Paul Wittek’in tezini kabul etmekle bir-
likte yetersiz bulmuştur. İnalcık’a göre gaza Osmanlı Beyliği’nin
kuruluşunda önemli bir yer tutar, fakat beyliğin kuruluşunu sadece
gazaya bağlamak konuya tek boyutlu bakmaktır. İnalcık, uçlardaki
sosyal değişime dikkat çekmiştir. XIII ve XIV. yüzyılda meydana
gelen bu köklü sosyal değişimin temel sebebi Moğolların yöne-
timine girmek istemeyen Türkmenlerin göçleri ve bölgede buna
bağlı oluşan nüfus baskısıdır. Bizans sınırında gaza ideolojisiyle
donanmış bu nüfus potansiyeli, iyi yönlendirilmiş ve yeni bir Türk
Beyliği’nin doğuşunu sağlamıştır.

Tarih araştırmalarında olaylar doğrudan doğruya gözlem-
Görsel 2.9
Halil İnalcık lenemediği için tarihçi olayların ardında bıraktığı kanıt ve
belgeleri kullanır. Kanıtların değerlendirilmesinde ise tarih,
çeşitli bilimlerden faydalanır. Yeni bulunan kanıt ve belgelerle
de tarihî bilgiler değişebilir. Araştırmalar sonucunda buluna-
BİLİYOR MUSUNUZ? cak her yeni bilgi ve belge, mevcut bilgileri tamamlayabilir,
daha anlaşılır hâle getirebilir veya tamamen değiştirebilir.

54