Page 13 - Tarih 10 - Ünite 4

4. ÜNİTE

Kuşçu’nun matematik ve gök bilimi derslerini izlemiştir. Ali Kuşçu,
Osmanlı Devleti’nde Hoca Sinan Paşa, Molla Lütfi ve Mehmet (Mi-
rim) Çelebi gibi kıymetli gök bilimcilerinin yetişmesini sağlamıştır.

XIV ve XVI. yüzyıllar arasında Türk dünyasında yetişmiş olan bilim
ARAŞTIRALIM
insanlarını ve çalışmalarını araştırarak sınıfta paylaşınız.

Ali Kuşçu, İstanbul’un enlem ve boylamını belirlemek için de ça-
lışmalar yapmış ve günümüzde kabul edilen değerlere yaklaşık
bir değer bulmuştur.

Ali Kuşçu’nun Fatih Sultan Mehmet’le Karşılaşması

Fatih Sultan Mehmet’in bilginlere büyük saygı gösterdiğini
bilen Uzun Hasan, Ali Kuşçu’yu, bir barış antlaşması için elçi
olarak İstanbul’a gönderdi. Ali Kuşçu’nun Semerkand’daki ça-
lışmalarından haberdar olan Fatih, ona büyük iltifat gösterdi
ve İstanbul medreselerinde gençleri yetiştirmesini teklif etti.
Dürüst bir ilim adamı olan Ali Kuşçu ise bu iltifata, “Hünkâ-
rım izin verirlerse önce Tebriz’e döneyim. Elçiye zeval olmaz.
Burada bulunuş sebebim, Akkoyunlu hükümdarının elçisi
olmamdır. Gerektir ki hünkârımın lütufkâr davetini kabul
etmeden önce vazifemi iyi bir sonuca ulaştırdığımı, beni
gönderen bana güvenmiş olan insana bildireyim.” sözleriyle
karşılık verdi (Görsel 4.12). Fatih, Ali Kuşçu’nun bu özrünü
beğenerek, bilgin olduğu kadar mert ve ahlaklı da olan bu
Görsel 4.12 insana izin verdi. Sözünü tutan Ali Kuşçu, iki yıl sonra ailesi
Ali Kuşçu’nun Fatih Sultan Mehmet’le
karşılaşmasını anlatan minyatür ve öğrencileriyle Tebriz’den İstanbul’a hareket etti. Fatih,
Kuşçu’nun sınırda karşılanarak yolculuğunun her günü için
1 000 akçe yolluk verilmesini ve İstanbul sınırında törenle
karşılanmasını emretmişti. Ali Kuşçu, 200 akçe maaşla Aya-
sofya Medresesi’ne müderris olarak atanmıştı (Dayday-Altın,
YORUMLAYALIM
2010, s.133-135’ten düzenlenmiştir).

Bilim insanlarının önemli özellikleri neler olabilir?

Uluğ Bey (1394-1449)
Asıl adı Muhammed Tarağay olan Uluğ Bey (Görsel 4.13) Timur’un
torunudur ve devlet adamlığından ziyade, bilimsel çalışmalarıyla
tanınmıştır. Özellikle matematik ve gök bilimine ilgi gösteren Uluğ
Bey, Semerkand Medresesi’ni kurmuş; devrin en büyük rasathanesi
olan Semerkand Gözlemevi’ni de yaptırmıştır. Gök bilim katalogları-
nın en mükemmeli olan “Zîc-i Uluğ Bey”, günümüze kadar konumsal
gök biliminin temel kitabı olarak kullanılmıştır. Zîc; VIII ve XVI.
yüzyıllar arasında İslam gök bilimcilerinin hazırladığı; yıldızların,
gök cisimlerinin gerçek ve görünür konumları ile hareketlerinin
çizimine verilen addır. XVII. yüzyılda, İngiltere’de Greenwich Göz-
lemevi’ni kuran John Flamsteed (Con Fileymstid) “Britanya Gök
Tarihi” adlı eserini hazırlarken, Zîc-i Uluğ Bey’den yararlanmıştır.
1836’da yayınlanan 4 ciltlik Ay haritasındaki kraterlerden birine
Görsel 4.13
Uluğ Bey (Temsilî) Uluğ Bey ismi verilmiştir.

108