Page 8 - Tarih 10 - Ünite 4

BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI MEDENİYETİ

Kalemiye sınıfı, merkez teşkilatında Osmanlı bürokratik gelenek-
lerinin oluşmasında, resmî yazışma usullerinin ortaya çıkmasında
önemli rolü olmuştur (Görsel 4.5). İlmiye sınıfı denilince sadece
ilim adamları ve eğitim kavramları anlaşılmamalıdır. Bu sınıf
devletin yargı, yönetim ve şehir hizmetleri de dâhil olmak üzere
birçok alanında hizmet veren bir teşkilattır. Bunun yanı sıra askerî
ve idari sınıfın da ilmiye teşkilatınca yetiştirildiği düşünüldüğünde,
Osmanlı Devleti’nin asırlarca ayakta kalmasında ilmiye sınıfının
büyük rolü olduğu görülmektedir.

Osmanlıda İlim Ve İlmiye Sınıfı

Osmanlı Devleti, askerî ve idari konularda olduğu gibi ilmî alanda
da sağlam ve tutarlı bir yol takip etmiştir. Osman Bey’den itibaren
fethedilen bölgelere kadı tayin edilerek buralarda adaletin zama-
nında teminine çalışılmıştır. Ayrıca Orhan Bey, medrese kurarak
ilim adamlarının yetişmesi ve ilmin yaygınlaşmasını sağlamıştır.
Böylece yargı ve eğitim gibi toplumun iki önemli ihtiyacının düzenli
bir şekilde karşılanmasına zemin hazırlanmıştır. Bunun yanında
Kuruluş Dönemi’nden itibaren ulemanın bilgi ve tecrübesinden
de geniş ölçüde faydalanılmıştır. Vezirlik, defterdarlık gibi önemli
görevlere tayin edilen ulemadan, bu yolla devlet müesseselerinin
kurumsallaşmasında da yararlanılmıştır.

Osmanlı Devleti’nde bilinen ilk medrese Orhan Gazi tarafından Görsel 4.5
1330’da İznik’te yaptırılmıştır. Bu medreseye atanan ilk mü- Reisülküttap (Temsilî)
derris Türk âlim ve mütefekkir Şerefüddin Davud-i Kayseri’dir.
Fatih Sultan Mehmet Dönemi’ne kadar Bursa’da yirmi beş,
Edirne’de on üç ve İznik’te dört olmak üzere toplam kırk iki
medrese kurulmuştur. Aynı dönemde daha küçük şehirlerde
ise kırk medrese bulunmaktadır. Osmanlı Devleti’nin henüz
Kuruluş Dönemi’nde seksen iki medrese tesis edilmiş olması,
eğitim ve bilim ortamının Osmanlılarda çok hızlı bir şekilde
geliştiğini göstermektedir. BİLİYOR MUSUNUZ?

Osmanlılarda ilmiye sınıfının başlıca üç
görevi vardır: Eğitim-öğretimin sürdürül-
mesi (Görsel 4.6), idari ve adli hizmetle-
rin görülmesi ve sosyal, idari ve askerî
konularda dinî görüşün açıklanmasıdır.
Bu görevleri sırasıyla müderris, kadı ve
müftü gibi kişiler gerçekleştirmiştir.

İlmiye sınıfı içerisinde eğitim ve öğretim
görevini üstlenen ulema, derecelerine
uygun medreselerde müderrislik yap- Görsel 4.6
mış ve mesleki başarı gösterenler ülkenin önemli medreselerine Süleyman Paşa Medresesi (İznik)
atanmıştır.

Osmanlı Devleti’nde ilmiye sınıfının görevleri nelerdir? CEVAPLAYALIM

103