Page 6 - Tarih 10 - Ünite 4

BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI MEDENİYETİ

farklılıkların yeri yoktur. Bütün yaratılmışlara aynı nazarla bakmış
ve kimseyi herhangi bir özelliğinden ötürü diğerinden üstün tut-
mamıştır. Bu yüzden onda birleştiricilik duygusu hâkimdir.

“Madde karanlığı akıl nuru ile aydınlanır,
Cehalet karanlığı bilgi ışığı ile aydınlanır,
Nefs karanlığı erdem ışığı ile aydınlanır,
Her işi akılla yapmak gerekir.”
Hacı Bektâş-ı Velî

Hacı Bektâş: “İncinsen de incitme.”, “Her ne ararsan kendinde ara.”
sözleri ile bütün insanlığı sevgi, barış ve kardeşliğe çağırmıştır.
“Düşmanının bile insan olduğunu unutma.” sözü ile de insana
verdiği değeri ortaya koyan Hacı Bektâş-ı Velî (Görsel 4.4), insan
gönlünü incitmenin sakıncalarını ve komşu hakkının önemini dile
getirir. Haksızlık ve zulüm yapanları ikaz eden Hacı Bektâş, “Bir
olalım, iri olalım, diri olalım.” diyerek toplumsal dayanışmayı ve Görsel 4.4
yardımlaşmayı kurmaya çalışmıştır. Hacı Bektâş-ı Velî (Temsilî)
Hacı Bektâş-ı Velî, “Oturduğun yeri pak et, kazandığın lokmayı hak
et.” diyerek temizlik, dürüstlük, çalışkanlık ve helal kazancı teşvik
ederken yıkıcılığa, zulme, sömürüye ve tembelliğe karşı da tavrını
ortaya koymuştur.

Hacı Bayrâm-ı Velî; “Bilmek istersen seni, can içre ara canı, geç “Bayram özünü bildi
canından bul anı, sen seni bil sen seni.” diyerek genellikle nefsin Bileni anda buldu.
olgunluğunu önemli saymış, olgunluğa erişmek ve kendini tanı-
mak gibi öğretileri dile getirmiştir. Bulan ol kendi oldu.
Sen seni bil sen seni.”
Hacı Bayrâm-ı Velî’ye göre insan ancak kendini tanıyarak ve bu
düzenin asıl sahibinin emrine kendini adayarak gerçek varlığının Hacı Bâyram-ı Velî
şuuruna erer. Hacı Bayrâm-ı Velî’nin öğretisi, önce Allah’a sonra
canlı cansız tüm varlıklara derin bir sevgi duymanın yanı sıra on-
ların hizmetine kendini adamak şeklindedir.

Hacı Bayrâm-ı Velî de Hoca Ahmet Yesevî, Mevlânâ Celâleddîn-î
Rumî, Ahî Evran, Yunus Emre ve Hacı Bektâş-ı Velî gibi kendi ça-
ğına ve insanına hitap etmekle kalmamış; onların öğretileri Ana-
dolu’dan İslam âlemine hatta bu sınırları da aşarak tüm insanlığa
ulaşmayı bilmiştir.
Ahî Evran; toplumun mutluluk ve refahı için bütün sanat dalları- “Toplum çeşitli sanat
nın gerekliliğini savunmuş, sanat erbablarının belli işyerlerinde kollarını yürüten insanlara
toplanarak oralarda sanatlarını icra etmelerini yani bir araya gel- muhtaç olduğuna göre bu
melerini tavsiye etmiştir. sanat kollarını yürütecek
çok sayıda insanın belli bir
Ahi teşkilatının kurucusu olan Ahî Evran’a göre ahinin eli, kapısı ve yerde toplanması ve her
sofrası açık; gözü, dili ve beli bağlı olmalıdır. Ahiliğin öğretisinde birinin belli bir sanatla uğ-
hırsızlık, dedikodu, iftira, cimrilik, yalancılık, sözünü tutmamak, raşması gerekir ki toplumun
haset etmek, büyüklenmek, münafıklık, katı gönüllü olmak, ayıp tüm ihtiyacı karşılanmış
ve kusur araştırmak gibi kötü davranışlar engellenmeye çalışılır. olsun.”
Ahi eğitiminden geçen kişinin, sözü edilen kötü huylardan arınıp Ahî Evran
iyi huylar kazanması amaçlanır.

101