Page 31 - Tarih 11 | 1.Ünite

DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)

Rusya, gerek müttefiki Avusturya’nın savaştan çekilmesi gerekse
Balkanlardaki Ortodokslardan da umduğunu bulamaması üzerine
Fransa’nın aracılığıyla barış istemişti. Bütün isteklerinden vazge-
çen Rusya ile de 1739 yılında yine Belgrat Antlaşması imzalanmış
ve Rusya, Azak dâhil bütün işgal ettiği yerleri Osmanlı Devleti’ne
bırakmıştı. Bu antlaşma ile Rusya’nın Azak Denizi ve Karadeniz’de
askerî ve ticari gemi bulundurması yasaklanmıştı. Buna karşın
Ruslar, Osmanlı topraklarında ticaret yapabilecek ve Hristiyanlarca
kutsal sayılan yerleri de serbestçe ziyaret edebilecekti. Belgrad
Antlaşmalarından üstün çıkan Osmanlı Devleti, Avrupa’da yeniden
itibar kazanmıştı.

D’argenson Markisi’nin Projesi (1738)

Fransız siyaset adamı Markisi, 1736-1739 Osmanlı ve Avus-
turya-Rusya Savaşlarının devam ettiği yıllarda çağdaşlarıyla
aynı duyguları paylaşıyordu. Türk Devleti’nin taksimi konusuna
eğilenlerin kaleminden ilk kez çıkan cömert fikri şöyleydi:

“Avrupa’nın karşılaşacağı ilk büyük devrim muhtemelen Türk
Devleti’nin ele geçirilmesi olacaktır. Türk yenilince herkesin
kendi payına düşeni alması lazımdır veya daha iyisi, çok sa-
yıda Hristiyan devlet kurdurmak, kadim Yunanistan’a ve Nil
Nehri’ne, Ege adalarına yeniden hayat vermek gerekir. Bugün
Avrupa barış içindeyken bütün bu ülkeleri Avrupa’nın dengesi
ve ticareti için masrafını paylaşarak fethetmek, Hristiyanlığı
yerleştirmek, kutsal mekânları tamir edip düzenlemek ve
taksimi iyi yaparak Hristiyan kralların iktidarını yerleştirmek
güzel bir proje olurdu.”
Trandafir G. Djuvara (Romanyalı Diplomat), Türk İmparatorluğu’nun YORUMLAYALIM
Paylaşılması Hakkında Yüz Proje, s.253’ten düzenlenmiştir.
Markisi’nin Avrupa’nın karşılaşacağı ilk devrimi, Osmanlı’nın ele
geçirilmesi olarak sunmasının nedenleri neler olabilir?

Doğu’da Mücadele ve Safevilerin Sonu

1639 yılında Osmanlılarla Safeviler arasında imzalanan Kasr-ı
Şirin Antlaşması iki devlet arasında uzun bir barış dönemi baş-
latmış ve ticaret yollarının yeniden canlanmasını sağlamıştır. III.
Ahmed’in Safevilerle siyasi ve ticari ilişkileri geliştirmek istediği
dönemde İran’daki Afgan Ayaklanmaları, siyasi bunalımları orta-
ya çıkarmıştır. Bu nedenle hem Osmanlı Devleti hem de Rusya,
dikkatini Kafkasya ve Batı İran’a çevirmiştir.

Safevilerin bu zor durumundan istifade etmek isteyen Çar I. Petro
(Görsel 1.35), 1723’te Kafkasya üzerine harekete geçerek Derbent
ve Bakü’yü işgal etmiştir. Bu arada Kafkasya’daki Müslümanların
Osmanlı Devleti’nin himayesine girmek istemesi üzerine Sadra-
zam Damat İbrahim Paşa’nın girişimiyle İran üzerine sefere çıkıl-
mıştır. Bu seferle Tiflis, Revan ve Nahcivan’ı alan Osmanlı ordusu Görsel 1.35
daha sonra Tebriz ve Güney Azerbaycan’ı da alarak Batı İran’ı ele Çar I. Petro (Gravür)
geçirmiştir.

39