Page 61 - Tarih 11 - Ünite 4

DEVRİMLER ÇAĞINDA DEĞİŞEN
DEVLET-TOPLUM İLİŞKİLERİ

1913 Darbesi

İttihat ve Terakki Cemiyeti, 31 Mart Vakası sonrası arka planda
kalarak iktidara hâkim olmuştur. Bu sebeple ülkede bir muhalefet
cephesi ortaya çıkmış ve 1911 yılında Hürriyet ve İtilaf Fırkası ku-
rulmuştur. Yoğun baskı altında yapılan ve sonradan “sopalı seçim”
olarak anılan 18 Ocak 1912 seçimlerini İttihatçılar kazanmış ve
yönetimdeki tutumları daha da sertleşmiştir. Arnavutluk İsyanı’nı
bastırmak için gönderilen ve İttihatçıların sert politikalarını beğen-
meyen bazı asker ve muhalif subaylar, dağlara çıkmıştır. “Halâskâr
Zâbitân” denilen bu askerler, hükûmete muhtıra vererek meclisin
dağıtılmasını, Kâmil Paşa başkanlığında yeni bir hükûmet kurulma-
sını bildirmiş ve İttihatçılar buna boyun eğmek zorunda kalmıştır.

Siyasi görüş ayrılıkları sebebiyle parçalanmış olan Osmanlı ordusu,
Balkan Savaşları’na hazırlıksız yakalanmıştır. Birbiri ardına alınan
kötü sonuçlar nedeniyle Gazi Ahmet Muhtar Paşa istifa etmiş ve
yerine Kâmil Paşa Kabinesi kurulmuştur. İktidarı tekrar ele ge-
çirmek isteyen İttihatçılar, savaşta muhtemel yenilgiyi hükûmet
değişikliği için kullanmayı amaçlayarak ordu içinde partizanca
davranışlarda bulunmuştur.
Avrupalı devletler, Bâbıâli’ye bir nota vererek Balkan devletleri
lehinde bazı tavizler istemiştir. Tekliflerin görüşülmesi için Dol-
mabahçe’de bir toplantı yapılmış ve İttihatçılar da bu toplantıyı
bahane ederek tasarladıkları hükûmet darbesini uygulamak için
harekete geçmiştir. Kâmil Paşa Kabinesi’nin Edirne’yi Bulgarlara
verdiği yönünde halkı galeyana getiren İttihatçılar, destek sağla-
maya çalışmıştır. 23 Ocak 1913 günü Enver Bey, İttihat ve Terakki-
nin ileri gelenleri ile Bâbıâli’ye doğru yola çıkmış ve yol boyunca
halk da onlara destek vermiştir. Bâbıâli’ye ulaşan darbeciler, başta
Harbiye Nazırı Nâzım Paşa olmak üzere harbiye nazırının yaveri,
sadaret yaveri ve polis komiserini öldürmüştür. Enver ve Talat
beylerin baskısı ile sadrazam Kâmil Paşa istifa etmek zorunda
kalmıştır. Sultan V. Mehmet Reşad (Görsel 4.76), İttihatçıların teklif Görsel 4.76
ettiği Mahmud Şevket Paşa’yı sadrazam tayin etmiştir. Sultan V. Mehmet Reşad
(Topkapı Sarayı Müzesi)
Talat Bey, dâhiliye nazırı vekili unvanıyla vilayetlere iktidar
değişikliğini bildiren telgraflar çekmiştir. Kâmil Paşa hükû-
metinin Edirne ve Adalar’ı düşmana bırakmaya karar verdiğini
iddia eden Talat Bey, bu şekilde hükûmetin millî bir harekât BİLİYOR MUSUNUZ?
sonunda devrildiğini göstermek istemiştir.

Bâbıâli Baskını ile idareyi darbe sonucu ele geçiren İttihatçılar, bazı
muhalifleri tevkif etmiş ve I. Balkan Savaşı’ndan sorumlu tutulan
başta eski sadrazam Kâmil Paşa olmak üzere kabine üyelerinin
bazılarını ülkeden uzaklaştırmıştır. Edirne’yi kurtarma propagan-
dasıyla işe başlayan yeni hükûmet, uğrunda darbe yaptığı Edirne’yi
30 Mayıs 1913 tarihli Londra Antlaşması’yla Bulgaristan’a bırak-
mıştır. Bâbıâli Baskını’yla iktidarı ele geçiren İttihat ve Terakki,
I. Dünya Savaşı mağlubiyetine kadar muhalefeti sindirerek ülkeyi
tek partili bir rejimle yönetmiştir.

179