Page 58 - Tarih 11 - Ünite 4

4. ÜNİTE

Sultan Abdülaziz ile reform taraftarlarının uzlaşmaz tutumu iç
politikada yaşanan gerginlikleri çatışma noktasına getirmiştir. Dış
politikada ise devletin Ruslara yaklaşması, Hersek İsyanı, Bulgar
İhtilali gibi gelişmeler; Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti aley-
hine dönmesine sebep olmuştur. 1875’te ikinci kez sadrazam olan
Mahmud Nedim Paşa'nın muhalifleri, bu gelişmeleri fırsat bilmiş
ve onu sadrazamlıktan uzaklaştırmak istemiştir. Sultan Abdüla-
ziz’in bunu kabul etmemesi üzerine henüz hükûmeti düşürecek
siyasi etkiye sahip olmayan meşrutiyet yanlısı Yeni Osmanlılar,
medrese öğrencilerini ayaklandırmıştır. 11 Mayıs 1876 günü Fatih,
Süleymaniye ve Bayezid medreselerinin talebeleri şeyhülislamın
ve sadrazamın azledilmesini isteyerek isyan etmiştir. Üç gün sü-
ren isyan sonucunda Sultan Abdülaziz, Mütercim Rüştü Paşa'yı
sadrazamlığa getirmek zorunda kalmıştır. Hüseyin Avni Paşa se-
raskerliğe, Mithat Paşa da devlet şurası başkanlığına atanmıştır.
Sultan Abdülaziz tahtta olduğu sürece kendi geleceklerini sağlama
alamayacaklarını anlayan bu paşalar, sultanı tahttan indirmek ve
hatta öldürmek için fırsat kollamaya başlamıştır. Askerlerin pa-
dişaha bağlı olduğunu bilen Hüseyin Avni Paşa, ayrıntılı bir darbe
planı hazırlayarak V. Murad’ı tahta geçirmek istemiştir. Padişaha
Görsel 4.73 yapılacak bir saldırıyı önleyecekleri gerekçesiyle aldatılan asker-
V. Murad
lerin, 30 Mayıs 1876 günü sarayı kuşatmaları sağlanmış ve Sultan
Abdülaziz tahttan indirilerek yerine V. Murad (Görsel 4.73) tahda
çıkartılmıştır. Sultan Abdülaziz’i tahttan indirmeyi kafasına koyan
Hüseyin Avni Paşa, bu darbeyi 63 kişilik bir cuntacı ile gerçekleş-
tirmiş ve askerler tarafından fark edilmesi hâlinde planın başarısız
olabileceğini düşünerek darbe gecesine kadar en yakınlarından
bile planını gizlemiştir.
Sultan Abdülaziz, devlet adamlarınca görevden alınan ilk pa-
dişahtır. Ancak bu sonucu ortaya çıkartan asıl güç, hareketin
gerçek amacından habersiz olarak istismar edilen askerler
olmuştur. Türk siyasi hayatında bu gücü bilenler, orduyu bu
BİLİYOR MUSUNUZ? amaçla kullanmış ve ordunun fiilen rol almadığı hiçbir darbe
girişimi başarılı olamamıştır.

Sultan Abdülaziz'i tahttan indirdikten sonra V. Murad’ı tahda çıkar-
tanlar, 1876 darbesini yapanlar meşrutiyeti ilan etmek konusunda
anlaşmazlığa düşmüştür. Mithat Paşa en kısa zamanda meşrutiyet
idaresine geçilmesini istemiş, aydınlar ve Batı kamuoyu da onu
desteklemiştir. Fakat Sadrazam Mehmet Rüştü Paşa ve bazı dev-
let adamları, millete siyasi haklar vermenin zararlı olacağına ve
Meşrutiyet idaresinin uygulanamayacağına inanmıştır. Serasker
Hüseyin Avni Paşa ise siyasi yapının eskisi gibi bırakılmasından
ve gerektiğinde şiddet kullanılmasından yana olmuştur.
Meşrutiyetin ilanı konusunda tartışmalar sürerken Sultan Abdü-
laziz'in şüpheli ölümü, devlet işlerini karıştırmıştır. Sultanın bi-
leklerini keserek intihar ettiği resmen ilan edilse de kimse buna
inanmamıştır. Padişahın öldürüldüğü kanaatine sahip olanlar, bu
konuda Hüseyin Avni Paşa’dan şüphelenmiştir.

176