Page 59 - Tarih 11 - Ünite 4

DEVRİMLER ÇAĞINDA DEĞİŞEN
DEVLET-TOPLUM İLİŞKİLERİ

Sultan Abdülaziz’in ölümünden bir süre sonra Çerkez Hasan adında
bir yüzbaşı, Mithat Paşa’nın konağındaki vekiller heyeti toplantısını
basarak Sadrazam Hüseyin Avni Paşa’yı öldürmüştür.
Sultan Abdülaziz'in ölümünden sonra yaşanan Çerkez Hasan hadi-
sesi ile devlette sıkıntılar artmıştır. Bu dönemde hürriyet ve meş-
rutiyet adına hiçbir adım atılmadığı gibi siyasette bir belirsizlik
başlamıştır. Ayrıca V. Murad’ın rahatsızlığı artmış ve Avrupa'dan
getirilen hekimler, padişahın hastalığının tam olarak iyileşeme-
yeceğine dair rapor vermiştir. Bu belirsizlik ortamında Abdülha-
mid, devlet ileri gelenlerine tahta çıkarıldığı takdirde anayasalı
bir meşruti idareye geçeceğini bildirmiştir. Bunun üzerine Mithat
Paşa, II. Abdülhamid ile bir görüşme yapmıştır. Görüşme sonrasında
31 Ağustos 1876 günü “daimî cinneti” olduğuna dair bir fetva ile
V. Murad tahttan indirilerek yerine II. Abdülhamid (Görsel 4.74) Görsel 4.74
padişah olmuştur. II. Abdülhamid

V. Murad’ı yeniden tahta geçirmek isteyen Ali Suavi, 20 Mayıs
1878’de Rumeli göçmenleriyle Çırağan Sarayı’nı basmıştır.
Tarihe Çırağan Vakası olarak geçen bu olayda Yedisekiz Hasan BİLİYOR MUSUNUZ?
Paşa, Ali Suavi’yi öldürmüş ve baskın başarısız olmuştur.

1909 Darbesi

Türk tarihinde demokratikleşme süreci Sened-i İttifak ile başlamış,
Tanzimat ile Islahat Fermanları ve Meşrutiyet’in ilanı ile devam
etmiştir. 24 Temmuz 1908’de ilan edilen II. Meşrutiyet ise bu
demokratikleşme çabalarının bir devamı olarak ortaya çıkmıştır.
II. Meşrutiyet’in ilan edilmesi sonrası ülkede umut edilen gelişme-
lerin yaşanmamasından İttihat ve Terakki Cemiyeti sorumlu tutul-
maya başlanmıştır. II. Meşrutiyet’in ilanından hemen sonra önemli
topraklar kaybedilmiş ve siyasi kargaşa artarak devam etmiştir.
Bu durum, cemiyetin itibar kaybetmeye başlamasına ve cemiyete
karşı bir muhalefet oluşmasına sebep olmuştur. Şubat 1909’dan
itibaren İttihat ve Terakki Cemiyeti ile hükûmet ve muhalefet
arasındaki mücadele siyasi durumu daha gergin hâle getirmiştir.

Sadrazam Hilmi Paşa, ilmiye öğrencilerinin askerden muaf olma
ayrıcalığını kaldırmış ve ordu içerisindeki alaylı subaylar tasfiye
edilmeye başlanmıştır. Bu gelişme, medrese öğrencileri ve alaylı
subaylar arasında da İttihat ve Terakki Cemiyetine muhalefeti
artırmıştır. Nisan 1909’da İttihâd-ı Osmânî Cemiyetinin kuruluşu
ve muhalif bir gazete olan Serbestî’nin başyazarı Hasan Fehmi’nin
suikaste kurban gitmesi; bütün tepkileri İttihat ve Terakki Cemi-
yetine yönlendirmiştir. Bunun üzerine 13 Nisan 1909’da alaylı
askerler ve medrese öğrencilerinin birlikte gerçekleştirdiği darbe
girişimi sonuçsuz kalmıştır. Bu darbe girişiminde muhalefetin önde
gelen organları; Ahrar Fırkası ve İttihâd-ı Osmânî Cemiyeti etkili
olmuştur. Başlangıçta İttihat ve Terakki Cemiyeti duruma hâkim
olamamış, muhalifler de tam başarı sağlayamamıştır. İsyan bastı-
rıldıktan sonra sorumluluk II. Abdülhamid’e yüklenmiştir.

177