Page 55 - Tarih 11 - Ünite 4

DEVRİMLER ÇAĞINDA DEĞİŞEN
DEVLET-TOPLUM İLİŞKİLERİ

raklarının tamamının elden çıkması ile kesin olarak sona ermiştir.
Namık Kemal (Görsel 4.69), Ahmed Midhat Efendi ve Ziya Paşa
gibi aydınlar Osmanlıcılık fikrinin önemli savunucularındandır.
İslamcılık, dünyadaki Müslümanlardan bir “İslam Birliği” mey-
dana getirilmesi fikri ve eylemidir. Sultan Abdülaziz zamanında
Osmanlıcılık fikrinin zayıflamaya başlamasıyla ortaya çıkan İs-
lamcılık fikri, Avrupalılar tarafından Panislamizm olarak da ad-
landırılmıştır. Sultan II. Abdülhamid İslamcılığı fikirden eyleme
dönüştürmüştür. Onun döneminde sarayda, toplum hayatında,
eğitimde ve dış siyasette İslamcılığa önem verilmiştir. Ayrıca bu
dönemde, diğer İslam devletlerinde de geniş bir İslamcılık propa-
gandasına girişilmiştir. Dönemin şartları gereği toplumsal alanda
dine, milletlerarası alanda da hilafete daha çok vurgu yapılmaya
başlanmıştır. Birinci Dünya Savaşı’nın başında halife tarafından Görsel 4.69
ilan edilen cihat çağrısı etkili olmamıştır. Bu savaş sırasında bazı Namık Kemal
Arap liderlerin Osmanlı’ya karşı İngilizlerin yanında yer alması,
milliyetçilik fikri ve bağımsızlık düşüncesinin, İslamcılık fikrinin
önüne geçtiğini göstermiştir. Sultan II. Abdülhamid ve ünlü şair
Mehmet Akif Ersoy (Görsel 4.70) bu fikrin önemli savunucularıdır.
Türkçülük, Türk birliğini kurmayı hedef alan bir siyasi düşüncedir.
Bu düşünceye göre önce Osmanlı Türklerinin, Türk olmadıkları
hâlde Türkleşmiş olanların ve millî bilinçten yoksun olanların
bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Daha sonra ise Asya kıtasıyla
Doğu Avrupa’da yayılmış olan Türklerin birleştirilmesine geçile-
rek büyük bir siyasal milliyet meydana getirilmesi amaçlanmıştır.

Türkçülük Fikrinin Güçlenmesinin Nedenleri Şunlardır:
• Milliyetçilik hareketinin Hristiyan tebaa arasında yayılması
ve bunun sonucunda isyanların çıkması,
• Türk olmayan Müslüman toplulukların Batılı devletlerin
propagandalarıyla Osmanlı Devleti’nden ayrılmaya baş-
lamaları,
• Osmanlı’nın kaybettiği topraklardaki Müslümanların Ana-
dolu’ya göç etmek zorunda kalması ve bu insanların karşı
karşıya kaldıkları felaketlerin uyandırdığı tepki,
• Avrupa’nın Türkler aleyhindeki propagandaları,
• Avrupa’ya giden Türk aydınlarının, Avrupalıların Türkler Görsel 4.70
hakkındaki çalışmalarından rahatsız olmalarıdır. Mehmet Akif Ersoy

Ziya Gökalp, Yusuf Akçura, Mehmet Emin Yurdakul, İsmail Gaspıralı
ve Ahmet Ağaoğlu Türkçülük fikrinin önemli savunucularındandır.
Gerek Osmanlıcılık gerek İslamcılık ve gerekse Türkçülük fikrini
ortaya atan ve savunanlar, merkezî idareyi elinde bulunduranlar
veya fikir adamlarıdır. Bu kişilerin ortak amacı Osmanlı Devleti’nin
siyasi ve toplumsal birliğini koruyarak dağılmasını önlemektir.

Türkçülük fikri, İttihat ve Terakki Cemiyeti ile birlikte XX. yüz-
yılın başından itibaren güçlenmiş ve bu fikir Türkiye Cumhu- BİLİYOR MUSUNUZ?
riyeti’nin kuruluşunda da etkili olmuştur.

173