Page 50 - Tarih 11 - Ünite 4

4. ÜNİTE

bir anlayışla hazırlanmış ve bu kanunla merkezde sadrazamın,
taşrada da valilerin keyfî uygulamalarına son verilmeye çalışıl-
mıştır. Ceza kanunu, tekniği ve yöntemi bakımlarından Avrupa
hukukundan yararlanılarak yapılmıştır.
1840 tarihli Ceza Kanunnamesi’nin eksiklikleri 1851’de Kanun-i
Cedit ile giderilmeye çalışılmıştır. Bu kanunun en önemli yeniliği,
kamu davası anlayışını getirmesi olmuştur. Böylece mağdur veya
mirasçılar, suçluyu affetse bile devlet bunu kamu davası hâline
getirip suçluyu cezalandırma yoluna gidebilmiştir. Yine Fransa
kanunları (Görsel 4.63) örnek alınarak 1858’de daha kapsamlı bir
Ceza Kanunnamesi ile 1870’te Askerî Ceza Kanunu oluşturulmuştur.
Osmanlı ticaret hukuku da Fransa kanunları örnek alınarak hazır-
lanmıştır. 26 Temmuz 1850’de oluşturulan Ticaret Kanunnamesi,
özel hukuk alanında yapılan ilk kanundur. Bu kanuna yapılan
ilavelerle birlikte Osmanlı Devleti’nde yeni ticaret mahkemeleri

Görsel 4.63 kurulmuş ve bu mahkemelerin yetkileri tüm ticari davaları kapsa-
Fransa kanunları yacak şekilde genişletilmiştir. Deniz ticareti hukuku ise Hollanda,
Sicilya, Belçika ve Prusya kanunlarından da yararlanılarak 1863’te
Ticaret-i Bahriye Kanunnamesi adıyla hazırlanmıştır. Ancak Av-
rupa ve özellikle Fransız hukukundan yapılan uyarlamalar, faiz
konusunda olduğu gibi zaman zaman İslam hukukuyla çatışmıştır.
Toprak hukuku alanında yapılan en önemli kanun, Arazi Kanunna-
mesi olup Ahmed Cevdet Paşa’nın (Görsel 4.64) başkanlığındaki bir
heyet tarafından 1858 yılında hazırlanmıştır. Arazi Kanunnamesi,
sistem bakımından Avrupa etkileri taşısa da içerik yönünden bu
dönemde Mecelle ile birlikte meydana getirilen iki millî kanun-
dan biridir.

Tanzimat Dönemi’nde, Fransız Medeni Kanunu örnek alınarak bir
Osmanlı medeni hukuku hazırlanması gündeme gelmiş ancak
bazı devlet adamları buna karşı çıkmıştır. Bunun üzerine 1868’de
Ahmed Cevdet Paşa’nın başkanlığında bir komisyon tarafından
Mecelle hazırlanmıştır. Mecelle, Tanzimat Dönemi’nde hazırlanan
en önemli ve millî kanun olup borçlar, eşya ve yargılama huku-
kuna dair bölümlerden oluşmuştur. Aile ve miras hukukuna yer
verilmemiştir. Hanefi fıkhına göre hazırlanan Mecelle, toplam 16
kitap ve 1851 maddeden oluşmuştur.
1861’de Avrupa hukukundan esinlenilerek “Umur-i Maliyyeye Dair
Nizamname” adıyla 68 maddelik bir mali kanun yayımlanmıştır. Bu
Görsel 4.64 nizamnameyle köy, kaza, sancak ve vilayetlerde devlet gelirlerinin
Ahmet Cevdet Paşa
tahsili ve harcanma biçimleri düzenlenmiştir.

Osmanlı Devleti’nde şeyhülislamın kontrolündeki eğitim iş-
leri, 1846 yılında Meclis-i Maârif-i Umûmiyenin kurulmasıyla
birlikte hükûmetin denetimine girmiştir. 1847 tarihli Tapu
Nizamnamesi’yle kadın ve erkeğe mirasta eşit hak tanınmıştır.
1864’te uygulamaya konulan Vilayet Nizamnamesi ile taşra
BİLİYOR MUSUNUZ? teşkilâtı düzenlenmiş ve aynı yıl Matbuat Nizamnamesi ya-
yınlanmıştır.

168