Page 46 - Tarih 11 - Ünite 4

4. ÜNİTE

Islahat Fermanı’nın Devlet Yönetimine Etkileri

Islahat Fermanı’nın amacı Müslümanlar ile gayrimüslimlerin hak-
larını eşit hâle getirerek bütün toplulukları ırk, din, dil ayrımı
gözetmeksizin kaynaştırmak ve böylece bir Osmanlı toplumu
meydana getirmektir. Ancak Ferman, gayrimüslimlerin (Görsel
4.59) ayrıcalıklarını genişletmiş, Müslümanlar için ise yeni haklar
getirmemiştir. Osmanlı Devleti, Avrupalı devletlerin baskısı kar-
şısında, Müslüman olmayan toplumlara eşitlik tanıdığını resmen
açıklamak zorunda kalmıştır. Bu fermanla gayrimüslimler üzerin-
deki nüfuzlarını artıran Avrupalı devletler; Osmanlı topraklarında
siyasi, ekonomik, hukuki ve kültürel alanlarda yeni hak ve çıkarlar
sağlamıştır.

Görsel 4.59
Gayrimüslimler Islahat Fermanı, Müslümanlar tarafından olumlu karşılanmadığı
(New York Halk Kütüphanesi gibi kendilerine birtakım haklar tanınan gayrimüslimler tarafından
Dijital Koleksiyonları) da olumsuz karşılanmıştır. Örneğin fermandan önce devlet katında
üstün sayılan Rumlar, Islahat Fermanı’yla diğer gayrimüslimlerle
eşit hâle geldikleri için fermana karşı çıkmıştır. Osmanlı Devle-
ti’nde yaşayan gayrimüslimlerin ruhban sınıfı ise kendi egemen
konumu sarsıldığı için fermana tepki göstermiştir. Devlet içinde
bu tepkilerle karşılanan Islahat Fermanı, uygulamada da birçok
güçlükle karşılaşmıştır.

Islahata Mecbur Kalmak
Tanzimat Fermanı, ülkenin içine düştüğü kötü durumdan kur-
tarılması için Osmanlı devlet adamları tarafından hazırlanmış-
tır. Islahat Fermanı ise yabancı devletlerin baskısı sonucunda
düzenlenmiş ve ilan edilmiştir. Osmanlı Devleti bu Ferman’ı
kendiliğinden ilan etmiş görünmekle sadece şekil yönün-
den hükümranlık şerefini kurtarmıştır. Aslında ise Hristiyan
toplulukların korunması kararları, Avrupa devletlerinin eline
geçmiştir. Nitekim bu tarihten sonra Paris Antlaşması’ndaki,
Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışılmayacak maddesine
rağmen büyük devletler her fırsatta imparatorluğun iç işle-
rine karışmaya başlamış, bunlar da birçok iç ve dış olayın ve
gelişmenin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
YORUMLAYALIM
Ufuk Gülsoy, “Islahat Fermanı”, s.187’den düzenlenmiştir.
Avrupalı devletlerin, Osmanlı Devleti’nin iç işlerine müdahale
etmek için kullandığı yollar nelerdir?

164