Page 43 - Tarih 11 - Ünite 4

DEVRİMLER ÇAĞINDA DEĞİŞEN
DEVLET-TOPLUM İLİŞKİLERİ

Tanzimat Fermanı, Osmanlı Devleti’nde geleneksel
yapıyı kökten sarsacak yenilikler getirmiştir. XIX.
yüzyılda Sırpların özerklik kazanması, Yunanların
bağımsız olması ve Rusya’nın Panslavizm politikası-
nı sürdürmesi gibi gelişmeler, Osmanlı Devleti’ni zor
durumda bırakmıştır. Bu nedenle Tanzimat Fermanı,
milliyetçilik akımından etkilenen gayrimüslimlerin
devletten ayrılmasını önlemek amacıyla ortaya
atılmış ve müslim gayrimüslim eşitliğini esas alan
bir Osmanlı milleti oluşturmayı hedeflemiştir.

Tebaanın kanun önünde eşitliğine dayanan Os-
manlı birliği siyaseti, Tanzimat Devri’nin en önemli
unsurlarından olmuş ve bu siyaset, Islahat Ferma-
nı’nda da devam etmiştir. 1876 Kanun-ı Esasi’de-
ki; “Osmanlı Devleti tabiyyetindeki herkes hangi
din ve mezhepten olursa olsun istisnasız Osmanlı Görsel 4.56
(Görsel 4.56) tabir olunur.” ifadesi de yine bu siyasetin Meşrutiyet Osmanlı halkı
Dönemi’ne yansımasıdır. (Yahudi, Hristiyan ve Müslüman)

Tanzimat’ın Dış Dünyada Yankıları
Tanzimat Fermanı dış kamuoyunda farklı tepkilerle karşılandı.
İngiliz ve Fransız kamuoyunda olumlu karşılanan ferman,
Avusturya ve Rusya tarafından olumsuz karşılandı. Tanzimat
Fermanı’yla padişahın ve üst düzey yöneticilerin yetkile-
rinin sınırlandırıldığını gören Avusturya Başbakanı Prens
Metternich, ülkesinde de benzer taleplerle karşılaşabileceği
endişesiyle reformları eleştirdi. Rusya ise iç ve dış siyaset-
te devlete güç katacağı ve İngiltere ile Fransa’nın Osmanlı
Devleti üzerindeki etkinliklerini arttıracağı kaygısıyla yeni
kararlara karşı olumsuz bir tavır takındı. YORUMLAYALIM
Ali Akyıldız, “Tanzimat”, s.3’ten düzenlenmiştir.
Tanzimat Fermanı’nın İngiltere ve Fransa tarafından olumlu
karşılanmasının nedenleri neler olabilir?

Islahat Fermanı (1856)
Osmanlı Devleti, 3 Kasım 1839’da ilan ettiği Gülhane Hatt-ı Hümâ-
yunu ile bütün Osmanlı tebaasının kanun önünde eşit sayıldığını
ve herkesin devletin güvencesi altında olduğunu açıklamıştır.
Ancak Avrupalı devletler, bu fermanı yeterli bulmamış ve Osmanlı
Devleti’nde Müslümanlarla gayrimüslimler arasında bazı siyasi ve
hukuki farklılıklar olduğunu ileri sürmüştür. Avrupalı devletlerin
daha köklü reformlar yapılması talepleri sonucunda, Osmanlı ta-
rihinde önemli bir yere sahip olan Islahat Fermanı hazırlanmıştır.
Islahat Fermanı’nda gayrimüslimlere, vatandaşlık hukuku açısın-
dan Müslümanlarla tam eşitlik sağlayan önemli haklar verilmiştir.
Böylece Avrupalı devletlerin, Osmanlı’nın iç işlerine müdahalesi
önlenmek istenmiştir. Islahat Fermanı’nın, Paris Antlaşması mad-
deleri arasında yer alması, bu fermanın siyasi nitelikli olduğunu
göstermektedir.

161