Page 41 - Tarih 11 - Ünite 4

DEVRİMLER ÇAĞINDA DEĞİŞEN
DEVLET-TOPLUM İLİŞKİLERİ

lanmasında sözleşmenin mimarı Alemdar Mustafa Paşa ölmüştür.
Böylece Sened-i İttifak sahipsiz kalmış ve belgedeki şartlar uy-
gulanamamıştır.
II. Mahmud, iktidarının ilk yıllarını merkez ve taşradaki siyasi den-
geleri gözetmekle geçirmiştir. Ülkede otoritesi zayıflamış olan
padişaha karşı İstanbul’da Yeniçeri Ocağı ile ulema; taşrada ise
âyanlar olarak anılan mahallî güçler ön plana çıkmıştır. Siyasi
rakiplerini aynı anda karşısına almaktan kaçınan II. Mahmud, za-
manla âyanların etkinliğini ortadan kaldırmıştır. Sened-i İttifak;
devrin siyasi aktörleri olan âyanların, mevcut kazanımlarını iktidar
karşısında garanti altına alması olarak yorumlanabilir. Sened-i
İttifak, her ne kadar uygulanamamış bir belge olsa da hukuki
bakımdan padişahın yetkilerini kısıtlamış ve mutlak otoritesini
sınırlandırmıştır. Araştırmacılardan bazıları, Sened-i İttifak’ı ba-
sit bir anayasa taslağı olarak Türkiye’deki anayasal hareketlerin
başlangıcı kabul etmiştir.
Magna Carta (Magna Karta) ve Sened-i İttifak
Sened-i İttifak, bir kısım araştırmacılar tarafından 1215’te İn-
giltere’de kral ile soylular arasında imzalanan Magna Carta’ya
(Görsel 4.53) benzetilir. Ortaya çıkış biçim-
leri ve içerikleri bakımından bu iki belgenin
aralarında bazı benzerliklerin bulunduğu
söylenebilir ancak sonuçları bakımından
belgelerin birbirine benzediğini ileri sürmek
güçtür. Zira Magna Carta, İngiltere’de soylu-
ların haklarını teminat altına alarak zamanla
bu hakların, halka doğru genişlemesinin
yolunu açmıştır. Oysa Sened-i İttifak için
Görsel 4.53
böyle bir durum söz konusu değildir. Ayrıca Magna Carta’da Magna Carta’nın imzalanışı
haklarını krala karşı korumak isteyen güçlü bir sosyal grup (Tablo)
olarak soylular varken Sened-iİttifak’ta senedin içeriğindeki
hakları benimseyen böyle bir taraf yoktur. ÖRNEK METİN
Ali Akyıldız, “Sened-i İttifak”, s.514’ten düzenlenmiştir.

Tanzimat Fermanı
Taşrada âyanların etkisini azaltan merkezde de Yeniçeri Ocağı’nı
kaldıran II. Mahmud, otoritesini güçlendirmiş ve 1830’lardan iti-
baren Osmanlı merkez teşkilatında köklü değişiklikler yapmıştır. II.
Mahmud Dönemi’nde yapılan bu değişiklikler, bir bakıma Tanzimat
Dönemi’nin temelini oluşturmuştur.

II. Mahmud Dönemi’nin sonlarına doğru, Mısır Meselesi tekrar
ortaya çıkmıştır. Kavalalı Mehmet Ali Paşa kuvvetlerinin, Osmanlı
ordusunu yenilgiye uğratmasının ardından II. Mahmud 1839’da
vefat etmiş ve yerine oğlu Abdülmecid (Görsel 4.54), tahta geç-
miştir. Osmanlı Devleti’nin iç ve dış sorunlarla karşı karşıya kal-
dığı bu dönemde, içerde bütünlüğü sağlamak, devletin zayıfla-
masını engellemek ve Avrupa kamuoyunun desteğini kazanmak Görsel 4.54
için daha kapsamlı yenilik hareketlerine ihtiyaç duyulmuştur. Abdülmecid

159