Page 57 - Tarih 11 - Ünite 4

DEVRİMLER ÇAĞINDA DEĞİŞEN
DEVLET-TOPLUM İLİŞKİLERİ

Yeni Osmanlılar, meşruti sisteme geçmek için padişahla bir görüş-
me yapmayı düşünmüşlerse de 1867’de yaptıkları toplantıda ihtilal
hareketine girişmeye karar vermişlerdir. Kırk kişilik bir fedai grubu
ile Osmanlı Devleti’nin yönetim merkezi olan Bâbıâli’yi basmayı ve
Sadrazam Âli Paşa ile taraftarlarını ortadan kaldırarak Mahmud
Nedim Paşa’yı sadrazamlığa getirmeyi planlamışlardır. Bu girişimi
haber alan Âli Paşa, cemiyet üyelerinin bazılarını tutuklamış bazı
üyeler de yurt dışına kaçmıştır. Ziya Paşa ve Namık Kemal gibi
cemiyetin önemli kişileri ise çeşitli memuriyetler bahane edilerek
İstanbul’dan uzaklaştırılmıştır. Avrupa’daki sürgün hayatlarında
Ziya Paşa ve Namık Kemal çok yakın iki mesai arkadaşı olmuşlar
ve diğer aydınlar gibi meşrutiyet mücadelesini sürdürmüşlerdir.
1871’de Sadrazam Âli Paşa’nın ölümü üzerine de aydınların çoğu
İstanbul’a dönmüştür.

Osmanlı Devleti’nin geleneksel merkezî idaresine karşı ilk örgütlü
muhalefeti başlatan Yeni Osmanlılar, toplumun hiçbir kesiminin
tam olarak desteğini kazanamamıştır. Üstelik kendi aralarında da
bir beraberlik kuramamış ve Mustafa Fazıl Paşa’nın maddi deste-
ğini çekmesiyle de hareket dağılmıştır.

Görsel 4.72
Mustafa Reşit Paşa ile başlayıp Keçecizade Mehmet Fuat Paşa Keçecizade Mehmet Fuat Paşa
(Görsel 4.72) ve Âli Paşa ile süren “Tanzimat Paşaları Dönemi”, (Gravür)
Âli Paşa’nın vefatı ile sona ermiştir. Tanzimat’ın bu üç paşasının
döneminde padişah ile Bâbıâli arasındaki ilişkilerde, Bâbıâli
daha ağır basmıştır. Bunda Sultan Abdülmecid’in padişahlığı
döneminde, paşalardan halk için gelen talepleri geri çevir- BİLİYOR MUSUNUZ?
memesinin büyük payı vardır.

Abdülmecid’e göre daha sert bir mizaca sahip olan Sultan Abdü-
laziz fikir ve siyaset akımlarıyla ilgilenmemiş; ordunun, donan-
manın ve demiryollarının geliştirilmesi için uğraşmıştır. Fuat Paşa
ve Âli Paşa’yı ölümlerine kadar devlet idaresinde tutan Abdüla-
ziz, onların ölümünden sonra iktidarı tam olarak eline almıştır.
Sultan Abdülaziz, her alanda egemen olmak amacıyla sözünden
çıkmayacağını düşündüğü Mahmud Nedim Paşa’yı sadrazamlığa
getirmiş ve meşrutiyete taraftar olan yöneticileri tek tek görev-
lerinden uzaklaştırmıştır.

Mahmud Nedim Paşa’nın 11 ay süren ilk sadrazamlığında beş
serasker, dört bahriye nazırı, dört adliye nazırı, altı tophane müşiri,
beş sadaret müsteşarı ve altı serasker müsteşarı değişmiştir. Bu
dönemde görevinden alınan devlet adamları, padişahı tahttan
indirmenin yollarını aramaya başlamıştır. Bunlardan biri de se-
raskerlik görevinden alınan Hüseyin Avni Paşa’dır.

Mahmud Nedim Paşa; ıslahatçı devlet adamlarının yanında, orduyu
yenileştirmek için Avrupa’dan getirilen uzmanların da görevlerine
son vermiştir. Okullardan Fransızca kaldırılmış ve dış politikada
Rusya’ya yaklaşılmıştır. Bu yakınlaşma Batılı ülkeler kadar Müs-
lüman halkı da rahatsız etmiş ve yoğun tepkiler üzerine padişah,
Mahmud Nedim Paşa’yı 1872’de görevden almıştır.

175