Page 119 - Uluslararası İlişkiler

ÜNİTE
TÜRKİYE'NİN DIŞ POLİTİKASI 7

1. Türkiye-Yunanistan İlişkileri

ETKİNLİK

Türkiye ile Yunanistan arasında yapılan mübadeleyi araştırınız. Konu ile ilgili fotoğraf arı içeren pano
hazırlayınız.

Lozan Konferansı’nda ele alınan konulardan biri Türkiye’de kalan Rumlarla Yunanistan’daki Türk-
lerin mübadelesi idi. Bu doğrultuda 30 Ocak 1923’te iki devlet arasında bir sözleşme imzalandı. Buna
göre 30 Ekim 1918’den önce İstanbul sınırları içinde "yerleşmiş (etabli)" Rumlarla Batı Trakya Türkleri
mübadele dışında tutulacaktı.
Sözleşmeyi uygulamak üzere Türk ve Yunan temsilcilerinden oluşan komisyon, Ekim 1923’te
çalışmalarına başladı. Bir yıl içinde bir kısım Rum ve Türk’ün mübadelesi gerçekleştirildi (Görsel 7.3).
Ancak yerleşmiş kelimesinin kapsamı ve mübadeleden kaynaklanan bazı sosyal sorunlar, iki ülke ara-
sında anlaşmazlıklara neden oldu. Bundan sonra 1930 yılına kadar Türk-Yunan ilişkilerinde ilerleme
sağlanamadı.

Görsel 7.3 Selanik İstasyonu’nda Müslüman muhacirler
Türkiye ile Yunanistan arasında mübadeleden kaynaklanan anlaşmazlıklar, 10 Haziran 1930 ta-
rihli antlaşmanın imzalanmasıyla çözümlendi. Bu antlaşma ile doğum yerleri ve tarihleri ne olursa olsun
Batı Trakya’daki Türklerle İstanbul’daki Rumlar yerleşik sayılacaktı. Mübadele edilenlerin malları, terk
ettikleri ülkenin hükûmetine geçecekti.
Yunanistan ile Türkiye arasında nüfus mübadelesine bağlı olarak ortaya çıkan bir diğer sorun,
patriklik sorunudur. Lozan görüşmeleri sırasında Türk temsilcileri, patrikliğin Türkiye dışına çıkarılmasın-
da ısrar etmiş ancak bunu kabul ettirememişlerdi. 1924 yılının sonlarında Ortodoks patrikliğine atanan
Arapoğlu Konstantin, mübadeleye tabi bir Rum olması nedeniyle Türkiye tarafından sınır dışı edilecekti.
Yeni patrik, 1924 yılından önce İstanbul’da oturmamıştı. Ancak Yunan Hükûmeti, patrikliğe bağlı biri ol-
duğundan Konstantin’in mübadele kapsamına alınmaması gerektiğini savunuyordu. Türk Hükûmeti’nin
kararlı tutumu karşısında Arapoğlu Konstantin, 1925 yılında istifa etmek zorunda kaldı ve sınır dışı edil-
di. Yerine patrik olarak Vasil Georgiades’in seçilmesiyle sorun çözülmüş oldu.
Türkiye ve Yunanistan arasındaki sorunların halledilmesi ilişkileri iyi yönde etkiledi. İki ülke arasın-
daki bu olumlu hava, Kıbrıs Sorunu’nun ortaya çıktığı yıllara kadar devam etti.

2. Türkiye-İngiltere İlişkileri
Cumhuriyet’in ilk yıllarında Türk-İngiliz ilişkilerini etkileyen en önemli konu Musul sorunuydu. Musul,
Mondros Ateşkes Anlaşması imzalandığı sırada Türk ordularının kontrolündeydi. Osmanlı Devleti’nin Ateşkes
hükümleri gereğince çekilmesinin ardından İngiliz ordusu, bölge üzerinde mutlak hâkimiyetini kurmuş oldu.

119