Page 123 - Uluslararası İlişkiler

ÜNİTE
TÜRKİYE'NİN DIŞ POLİTİKASI 7

7. Montrö Boğazlar Sözleşmesi
Lozan Konferansı’nda imzalanan Bo-
ğazlar Sözleşmesi, Türkiye’nin Boğazlar üze-
rindeki egemenliğini sınırlandırmaktaydı.
1930’lardan itibaren dünya politikasın-
da meydana gelen gelişmeler, Boğazlar ko-
nusunda Türkiye’yi harekete geçirdi.
Boğazlar Konferansı, 22 Haziran
1936’da İsviçre’nin Montrö şehrinde çalış-
malarına başladı. Bir ay süren çalışmalar
sonunda, 20 Temmuz 1936’da Boğazlar Söz-
leşmesi kabul edildi (Görsel 7.8). Sözleşme
Türkiye, İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği,
Japonya, Yugoslavya, Yunanistan ve Bulga-
ristan arasında imzalandı. 1938’de sözleş- Görsel 7.8 21 Temmuz 1936 tarihli bir gazete haberi
meye İtalya da katıldı.
Montrö’de alınan kararlara göre;
Lozan Antlaşması’ndaki Boğazların silahsızlandırılması hükmü kaldırılacak,
Türkiye’nin Boğazlar üzerindeki egemenliği tam olarak sağlanacak,
Ticaret gemilerinin geçişi serbest bırakılacak, savaş gemilerinin geçişine ise sınırlamalar getirilecek,
Savaş dönemlerinde savaş gemilerinin geçişi, Türkiye savaşta ise Türkiye’nin iradesine bırakıla-
cak; Türkiye savaşa katılmamışsa Boğazlar savaşan taraf arın gemilerine kapatılacaktı.
Sözleşme, yirmi yıllığına imzalanmasına rağmen taraf ülkeler itiraz etmedikleri için bugün de ge-
çerliliğini korumaktadır.

ETKİNLİK

Lozan Barış Antlaşması’nda imzalanan Boğazlar Sözleşmesi ile Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ni
karşılaştırarak Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin Türkiye açısından önemini değerlendiriniz.

8. Sadabad Paktı
1934’ten itibaren başlayan İtalya tehdi-
di, Türkiye’yi Orta Doğu’da Balkan Antantı’na
benzer bir ittifak kurmaya yöneltti. Diğer taraf-
tan Türkiye bu birlik sayesinde, bölge ülkeleri
üzerindeki Sovyet etkisini de azaltmayı düşü-
nüyordu (Görsel 7.9).
Orta Doğu’da ortak bir savunma siste-
mi kurulması teklif , ilk kez İran’dan geldi. Bu
teklif üzerine 8 Temmuz 1937 tarihinde Tür-
kiye, İran, Irak ve Afganistan arasında Sada-
bad Paktı imzalandı. Böylece Orta Doğu’da
ilk kez dört devlet bir saldırmazlık ve iş birliği
antlaşması imzalamış oluyordu.
Sadabad Paktı’na göre taraf ar, birbir-
lerinin sınırlarına saygı gösterecek ve arala-
rındaki ilişkileri geliştirecekti. Ayrıca üye dev-
letler, birbirlerinin iç işlerine karışmayacak, Görsel 7.9 Atatürk ve İran Şahı, Ankara, 1934
çıkarlarını ilgilendiren uluslararası sorunlarda
birbirlerine danışacak ve karşılıklı uyuşmazlıkları Milletler Cemiyetine havale edeceklerdi.
Sadabad Paktı, beş yıllığına imzalanmıştı. Bu pakt ile Türkiye, doğusunda bir güvenlik sistemi oluş-
turuyor, Balkan Antantı’yla birlikte bölgede barış ve istikrarın korunmasına katkıda bulunmuş oluyordu.

123