Page 16 - Uluslararası İlişkiler

ÜNİTE
1 ULUSLARARASI İLİŞKİLERE GİRİŞ

Ülkelerin iç hukuku ile uluslararası hukuk arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Bunlardan
ilki ve en önemlisi iç hukukta temel birim vatandaşlar iken uluslararası hukukta temel birim devletlerdir.
Hatta bu nedenle uluslararası hukuk uzunca bir süre devletler hukuku olarak da adlandırılmıştır. Ancak
toplumlar arası ilişkilerde devlet olmayan aktörlerin de etkin olması, uluslararası hukuk teriminin benim-
senmesiyle sonuçlanmıştır. İkinci önemli fark, iç hukukta bir ülke sınırları içindeki hukuki ilişkiler konu
edilirken uluslararası hukukta sınıraşan ilişkilerin kurallarından söz edilmesidir. Üçüncü fark, iç hukukta
yaptırım söz konusu iken uluslararası hukukta gönüllülük ilkesinin esas olmasıdır. İç hukukun aksine
devletler, gönüllü olarak geliştirdikleri kurallara yine gönüllü olarak uyarlar. Uluslararası hukuk kurallarını
inceleyen bilim insanları da devletlerin herhangi bir zorlayıcı güç olmadan gönüllü olarak oluşturdukları
ve uydukları bu kuralları belli konular çerçevesinde sınıf andırarak incelerler.
Uluslararası hukuk alanında çalışan bilim insanlarının yararlandığı temel kaynaklardan biri, dev-
letlerin birbirleriyle imzaladıkları antlaşma ve sözleşmelerdir. Uluslararası hukuk konulu bilimsel çalış-
maların eskiden beri yoğunlaştığı konuların başında savaş hukuku, uluslararası özel hukuk ile diploma-
tik kurallar gelmektedir. Savaşlar sırasında devletlerin karşı tarafın asker ve sivil vatandaşlarına nasıl
davranacağı savaş hukukunun konusu iken bireylerin kendi ülkelerinin sınırlarını aşan ilişkileri nedeniyle
uymak zorunda oldukları kurallar, uluslararası özel hukukun konusudur. Diplomatik kurallar ise en eski
ve en yerleşik uluslararası hukuk kurallarıdır. Bu alanda çalışan bilim insanları, devletlerin birbirlerinin iç
işlerine karışmaması ve egemenlik haklarına saygı göstermesi ilkeleri ile diplomatların hak ve yüküm-
lülüklerini nasıl yerine getirecekleri, yabancı bir ülkede statülerinin ne olduğu ve hak ihlali durumunda
sorunun nasıl çözüleceği gibi konuları ele alırlar. Uluslararası ilişkilerin değişmesi ve yeni aktörlerin
ortaya çıkması, bu alanda da konuların çeşitlenmesine neden olmuştur. Günümüzde uluslararası hukuk
çalışmaları, uluslararası ticaret hukuku, uluslararası insancıl hukuk, uzay hukuku, uluslararası deniz ve
su hukuku gibi çok çeşitli konuları kapsamaktadır.

ETKİNLİK

Disiplinler arası bir disiplin olan uluslararası ilişkiler birçok disiplin ile devamlı bir ilişki ve etkileşim
içindedir. Aşağıdaki metinler uluslararası ilişkiler bilimini oluşturan hangi disiplinlerle ilişkilendirilebilir?
Düşüncelerinizi sınıftaki arkadaşlarınızla paylaşınız.
1970’lere kadar uluslararası alanda geç kapitalistleşen ülkelerin girdiği borç ilişkisi karşılıklı olarak
devletlerden alınan borçlar ve Bretton Woods kuruluşlarının sağladığı kredilerden ibaretti. Bu çift
taraf ı ve resmi borç ilişkisi uluslararası borç yapısını simgeliyordu.
............. .............
1648’de o zamana kadar tarihte görülen en geniş katılımlı uluslararası konferans olan Westphalia
Konferansı toplandı. Konferans sonunda imzalanan Münster ve Osnabrück Antlaşmalarıyla Luteryen-
lerin yanı sıra Kalvinistlerin de hakları tanınmış, Almanya’nın bölünmüşlüğü tescil edilmiş, Hollanda
ve İsviçre’nin bağımsızlıkları onaylanmıştır. Westphalia Barışı’nın önemi, tüm devletlerin kendi ülkeleri
ve halkları üzerindeki egemenlik haklarının teminat altına alınması ve devletlerin uluslararası alandaki
“egemen eşitliği” kavramının bu tarihten sonra yaygınlaşmaya başlamasıdır.
............. .............

İkinci Dünya Savaşı sonrası dönem “gevşek çift kutuplu sistem” olarak tanımlanmaktadır. Bu dönemde
İngiltere’nin küresel gücü azalmış, Batı dünyasının liderliği ABD’ye geçmişti. SSCB ise savaş süre-
cinde kendi nüfuz alanına dâhil ettiği ülkelerin liderliğini üstlenerek yeni bir kutup olarak ortaya çıktı.
Bu yeni uluslararası sistemin gevşek olarak adlandırılmasının nedeni ABD ve SSCB’nin öncülüğünü
yaptığı bloklarda pek çok devlet kutuplaşmış olmasına rağmen, pek çok ülkenin de bu iki blokta yer
almamayı başararak “Bağlantısızlar" ismiyle üçüncü bir yolu talep edebilmiş olmalarıdır.

............. .............
Uluslararası bir antlaşmanın sona ermesi için taraf ar antlaşmaya belli bir tarihi veya belli koşulların
gerçekleşmesini işaret eden bir hüküm koyabilirler. Bunun dışında antlaşmalar taraf ardan birinin tek
taraf ı bir eylemle antlaşmayı feshetmesine veya antlaşmadan çekilmesine olanak tanıyabilmektedir.
............. .............

16