Page 35 - Biyoloji 12 | 2.Ünite

Oksijensiz Solunum

Glikozun oksijen kullanılmadan yıkılması sırasında ETS yardımıyla
ATP üretilmesine oksijensiz solunum denir. Oksijensiz solunumda
son elektron alıcısı, O dışında bir inorganik moleküldür. Oksijensiz so-
2
lunumda ETS’deki son elektron alıcısı olan inorganik maddelerin elekt-
ron çekim güçleri zayıftır. Bu nedenle oksijensiz solunumda üretilen
ATP miktarı azdır.
Bazı bakteriler, besin moleküllerinden kopardıkları elektronları sülfat
-
3+
2-
(SO ), kükürt (S), nitrat (NO ), karbondioksit (CO ) ve demir (Fe )
4 3 2
gibi inorganik yapılı son elektron alıcılarına aktarır ve enerji elde eder.
Bataklık gibi oksijensiz ortamda yaşayan bazı bakteriler, besin mole-
küllerinden kopardıkları elektronları ETS üzerinden SO iyonuna ak-
2-
4
tarır. Elektronların ETS’de taşınması sırasında açığa çıkan enerji ile de
ATP sentezlenir.
-
Toprak ve suda bulunan NO oksijensiz solunum yapan bakteriler ta-
3
rafından N ’ye (moleküler azot) dönüştürülür. Bu bakteriler oksijensiz
2
ortamda ETS’lerinde son elektron alıcısı olarak NO ’ü kullanır. NO
3 3
elektron alarak birkaç basamakta moleküler azota dönüşür. Denitrifi-
kasyon adı verilen bu olay, biyosferdeki azot döngüsünün korunması-
na katkı sağlar.
Fermantasyon

Oksijensiz ortamda glikoliz sonucu oluşan pirüvik asit, etil alkol veya
laktik asit gibi organik yapılı son ürünlere dönüşebilir.

Solunumun ilk evresi olan glikolizde kullanılan enzim çeşitleri, tüm
canlılarda ortaktır ve bu nedenle her canlı, glikoliz sonunda pirüvik
asit üretir. Ancak glikolizden sonraki basamaklarda kullanılan enzim-
ler, canlı türüne göre farklılık gösterebildiğinden pirüvik asit, oksijensiz
ortamda etil alkol veya laktik asit gibi farklı organik yapılı maddelere
dönüşür.
Sitoplazmada glikoliz tamamlandıktan sonra mayalanma olarak da
bilinen fermantasyon reaksiyonları meydana gelir. Fermantasyon, gli-
koliz ve son ürünler evresinden oluşur.
Glikoliz evresinde oluşan 2 NADH molekülündeki hidrojenlerin organik
+
yapılı maddelere aktarılarak yeniden NAD oluşması, glikolizin ve ATP
üretiminin devamlılığı açısından oldukça önemlidir.

Fermantasyon, oluşan son ürün çeşidine göre isimlendirilir. Bunlardan
en önemlileri etil alkol ve laktik asit fermantasyonudur.
Günlük hayatımızda tükettiğimiz ekmek, yoğurt, sirke, boza, şalgam
suyu ve kefir gibi besin maddelerinin üretiminde fermantasyondan ya-
rarlanılır.
Fermantasyon, çok eski yıllardan beri besinlerin bozulmadan saklan-
ması için uygulanan bir yöntemdir. Fermantasyon ürünleri, probiyotik
açıdan oldukça zengin olduğu için insan sağlığı için faydalıdır.

CANLILARDA 111
ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ