Page 25 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 3.Ünite

Okuma Metni
BEYİNDE HAVA KİRLİLİĞİ KAYNAKLI MANYETİK PARÇACIKLAR
Yeni bir araştırma, trafikten kaynaklanan egzoz gazlarında bulunan küçük metal zerreciklerin bur-
numuzdan içeri girerek beynimize kadar ilerlediğini düşündüren bulgular ortaya koydu. Bu zerreciklerin
Alzheimer (alzaymır) hastalığının oluşumunda rol oynadığı düşünülüyor (Görsel 3.43). Beyinde demir
nanoparçacıklar bulunduğu zaten biliniyordu ancak besin kaynaklı oldukları ve vücutta doğal olarak bu-
lundukları düşünülüyordu. Parçacıkların daha yakından incelenmesi sonucunda bunların büyük ölçüde
hava kirliliği etmenlerinden örneğin egzoz ya da kömür dumanlarından kaynaklandığını düşündüren
kanıtlar elde edildi. Demir, normalde vücutta pek çok biyolojik molekülün parçası olarak çeşitli biçimler-
de bulunuyor. Ancak manyetit olarak da bilinen demir oksit, kimyasal açıdan etkin ve manyetik bir mo-
lekül. Alzheimer hastalığının oluşumunda da etkili olduğu düşünülüyor. Birleşik Krallık’taki Lancaster
(Lençestır)Üniversitesinden Barbara Maher (Barbara Maher) liderliğindeki araştırmada Manchaster’da
(Mençestır) ve Mexico City’de (Meksiko Siti) yaşamış 37 kişinin beyni incelendi. Hepsinde gram beyin
dokusu başına milyonlarca manyetit parçacığı bulunduğu saptandı.

Sağlıklı beyin

Alzheimerlı beyin
Görsel 3.43: Sağlıklı - Alzheimerlı beyin ve hücreleri
Araştırmacıları asıl şaşırtan sonuç ise elektron mikroskobu incelemelerinden geldi. Araştırmacılar,
altı kişinin beyinlerinin ön kısmındaki parçacıklara daha yakından baktıklarında yuvarlak manyetik par-
çacıklarının sayıca açısal manyetit kristallerinden yaklaşık yüz kat daha fazla olduğunu gördüler. Kristal
biçimli olanların doğal bir kaynaktan örneğin vücut hücrelerinden gelmiş olması çok daha muhtemeldir.
Ancak yuvarlak parçacıklar, normalde demirin yüksek sıcaklıkta örneğin demir içeren bir yakıt yanarken
ergimesi sonucunda oluşabilir. Araştırmacılar bu manyetit parçacıklarının çapının 200 nanometreden
küçük olduğunu ve dolayısıyla havadan burnumuzdaki sinir uçlarına, oradan da beyne geçebileceğini
belirtiyor. Maher; araç yakıtlarının kirlilik olarak demir içerdiğini, ayrıca otomobil motor bloklarında de-
mir bulunduğunu, dolayısıyla egzoz dumanları yoluyla demire kolayca maruz kalabileceğimizi sözlerine
ekliyor.
Araştırmacılar, inceledikleri beyinlerde otomobil motorlarında bulunan ancak vücutta nadiren
rastlanan platin gibi metallerin nano parçacıklarına da rastladı. Daha önce laboratuvarda büyütülen
hücreler üzerinde yapılan araştırmalarda Alzheimer hastalığının oluşumunda rol oynadığı düşünülen
protein plaklarında demir oksit bulunduğu, bunun serbest radikaller denen ve sinir hücrelerini öldüre-
bilen reaktif bileşikler ürettiği yönünde bulgular elde edilmiş. Popülasyon araştırmalarında da trafiğin
yoğun olduğu yollara yakın yerlerde yaşayan insanların ileri yaşlarda zihinsel bozukluk riskinin daha
yüksek olduğu gösterilmiş.

Bilim Teknik Dergisi, 2016, Sayı: 587.
(Düzenlenmiştir.)

117