Page 30 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 3.Ünite
P. 30
İnsanların üretim ve tüketim faaliyetleri sonucu doğaya bıraktı-
ğı atıkların etkisiz hâle getirilmesi için gerekli olan toplam kara ve su
alanı ekolojik ayak izidir (Görsel 3.51). Ekolojik ayak izi için yapılan
hesaplamalar, çevre bilincini artırmakta ve ekolojik yıkımın farklı bo-
yutlarına dikkat çekmektedir.
Bireysel anlamda ekolojik ayak izi, örneğin günde bir ekmek tü-
keten insanın yılda kaç ekmek tükettiği, bu ekmeğin elde edilmesi
için ne kadar tahıl ve su harcadığı, ne kadar tarım arazisine ihtiyaç
duyulduğu gibi tüketim ihtiyaçlarının hesaplanmasıdır. Yine ekolojik
ayak izi yöntemiyle insanın kullandığı kıyafetlerin içindeki malzeme-
ler, bu malzemelerin elde edilmesi için gerekli endüstri ve bunun so-
nucunda ortaya çıkan atıkları yok etmek için ne kadar su ve atık ala-
nına ihtiyaç olduğu hesaplanabilir. Her nefes alıp vermede harcanan Görsel 3.51: Ekolojik ayak izi
oksijen ve bu oksijenin yerine tekrar konulabilmesi için ne kadarlık
bir alanı kapsayan bitki örtüsüne ihtiyaç olduğu hesaplanır. Bu he-
sabın doğa için maliyeti ne olmaktadır? Her birey bu ve buna benzer ihtiyaçları için doğal kaynakları
tüketerek harcar. Ekolojik ayak izi hesabı, doğal kaynakların sürdürülebilir şekilde devam etmesi için
gereklidir.
Tüm insan popülasyonlarının ekolojik ayak izi hesaplanırken ekolojik olarak verimli tüm alanlar
toplanıp nüfusa bölünür. Bu hesaplama, kişi başına 2 hektarlık alana ihtiyaç olduğunu gösterir. Tüketi-
min fazla olduğu ülkelerde kişi başına düşen ekolojik ayak izi, gelişmemiş ülkelere göre oldukça fazla-
dır. Bireysel anlamda ekolojik ayak izini küçültmek, çevreye verilen zararı da en aza indirmek demektir.
Bireysel olarak çevre sorunlarının ortaya çıkmasında doğaya
verilen zararı ölçmek amacıyla oluşturulan diğer yöntem ise su ayak
izidir (Görsel 3.52).
Su ayak izi, insanın hem harcadığı su hem de kirlettiği su mik-
tarıdır. Bireysel olarak banyo, bulaşık, çamaşır, ev temizliği gibi ih-
tiyaçlar karşılanırken belirli miktarda su harcanır. Fakat direkt har-
canan suyun yanında diğer ihtiyaçlar karşılanırken de su tüketimi
olmaktadır. Örneğin içilen bir bardak sütün, bir fincan kahvenin
doğaya su açısından getirdiği yük düşünüldüğünde su ayak izi, di-
rekt harcanan suyun yanı sıra dolaylı olarak harcanan su miktarını
da belirlemektedir. Sadece harcanan su miktarı değil, harcanan su Görsel 3.52: Su ayak izi
çeşidi de önemlidir. Su ayak izi, bu nedenle farklı renklerden oluşan
bileşenlerle ifade edilir.
Ekolojik su izinin mavi su ayak izi, yeşil su ayak izi ve gri su ayak izi gibi çeşitleri bulunur. Mavi su
ayak izi, bir ürünün yetişmesi için kullanılan yüzey veya yer altı suyunun toplam miktarıdır. Yeşil su ayak
izi, bir ürün yetişirken kullanılan yağmur suyu kaynaklı su miktarıdır. Gri su ayak izi, atık su kirliliğinin
seyreltilmesi için harcanan su miktarıdır.
Her insan beslenme, barınma, ısınma, ulaşım, giyinme ve enerji
tüketimi sonucunda çevreye belli miktarda karbondioksit bırakmak-
tadır. Çevreye verilen karbondioksit atmosferde birikir. Çevreye bı-
rakılan karbondioksit miktarını ifade etmek amacıyla karbon ayak
izi metodu kullanılır. Karbon ayak izini, doğrudan ayak izi ve dolaylı
ayak izinden salınan karbondioksitin toplam ölçüsü oluşturur (Gör-
sel 3.53). Doğrudan ayak izi, fosil yakıtların yanmasıyla ortaya çıkan
karbon salınımıdır. Dolaylı ayak izi ise kullanılan ürünlerin üretimleri
ve bozulmaları sonucu oluşan karbondioksitin ölçüsüdür.
Görsel 3.53: Karbon ayak izi
122
