Page 10 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 2.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

Rekabet sonucu bazı bireyler komüniteyi terk ederek başka yerleşim
alanına göç edebilir. Buna rekabette elenme denir. Benzer ekolojik
nişe sahip türler, zamanla nişlerinde belirgin farklılıklar oluşturarak
komünitede birlikte kalabilmeyi başarır. Bu şekildeki niş değişimine
kaynak paylaşımı denir. Bu durum aynı yaşam alanındaki kısıtlı kay-
nakların birlikte kullanılmasıyla komünitede kalabilme adaptasyonunu
sağlar. “Görsel 2.4”te görüldüğü gibi aynı besin kaynağının farklı böl-
gelerinden yararlanan kuş türleri kaynak paylaşımı gerçekleştirmekte-
dir.

Tür 1 Tür 2 Tür 3

Görsel 2.4: Benzer kuş türleri arasında kaynak paylaşımı

Komünite üzerinde, ekolojik nişleri güçlü, kontrol sağlayan türlere ki-
littaşı türler adı verilir. Kilittaşı tür ortamdan uzaklaştığında ekosistem
çok fazla etkilenir. Örneğin Kuzey Pasifik’te kilittaşı tür, bir su samuru-
dur. Su samurları, deniz kestaneleriyle deniz kestaneleri ise esas ola-
rak su yosunları ile beslenmektedir. Su samurlarının çok olduğu yer-
lerde denizkestanesi az bulunmaktadır. Ancak yosun ormanları çok iyi
gelişmiştir. Su samurlarının az olduğu yerlerde denizkestaneleri yay-
gınlaşmış, yosunlar hemen hemen kaybolmuştur.

Son yıllarda katil balinaların su samuru ile beslenmek zorunda kalma-
ları, su samuru popülasyonunu oldukça azaltmıştır. Kilittaşı tür olan
su samuru sayısının azalmasıyla artan denizkestanesi popülasyonları
yosun ormanlarının kaybolmasına neden olmuştur.

Küresel ısınma ve iklim değişikliği gibi nedenlerle, bazı canlıların doğal
habitatları tahrip olmakta ve bu canlı türleri yeni yaşam alanı aramak
zorunda kalmaktadır. Böylelikle bir ekosistemin doğal bitki veya hay-
van çeşitliliği içinde olmayıp bu bölgeye dışarıdan gelen yeni türlere
istilacı türler adı verilir. Örneğin Caulerpa taxifolia [(Kaulerpa taksifol-
ya), (katil yosun)], Akdeniz sularına yayılmış istilacı bir türdür. İstilacı
türün aşırı çoğalması, su kirliliğine ve buna bağlı olarak diğer türlerin
zarar görmesine neden olur.
Yüksek çeşitliliğe sahip türler, doğal yayılım sınırları içine yerleşen
UYARI ! istilacı türlere karşı daha fazla direnç gösterir. Çünkü çeşidin çok
olduğu komünitelerde her canlı türü, daha fazla kaynak yakalaya-
rak istilacı türlere kalan kaynak oranını ve hayatta kalma şanslarını
azaltır.
Aynı yaşam alanını paylaşan farklı türler arasında rekabet, ortak yaşam
veya avlanma olayları gözlemlenir. Ekolojik nişleri benzer aynı yaşama
alanına sahip türler arasında yapılan çalışmalar türlerden bir tanesinin
diğerlerine göre hâkim olduğunu göstermiştir.

1934’te Rus Ekolog F. G. Gause (F. G. Gaus), Paramecium caudatum
(Paramesyum kaudatum) ve Paramecium aurelia (Paramesyum au-
relya) ile laboratuvarda çalışmalar yapmıştır. Gause, iki paramesyum
türünü ayrı ayrı yetiştirdiğinde her iki popülasyon da hızla büyümüştür
(Grafik 2.1).

260