Page 13 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 2.Ünite

Bölüm 1 Komünite Ekolojisi

Parazitlik, hayvanlarda iç ve dış parazitlik şeklinde görülür. Konağın
sindirim yolunda [Taenia saginata, (Tenya saginata) sığır tenyası], ka-
raciğer ve akciğer gibi dokularında veya kanda [Plasmodium malaria
(Plazmodyum malarya)] yaşayan vücut içine yerleşmiş parazitlere iç
(endo) parazitler denir. Plazmodyum, tenya, trişin, kıl kurdu, kancalı
kurt gibi canlılar çeşitli hastalıklara sebep olan iç parazitlerdir. Vücut
dışına yerleşmiş olanlara dış (ekto) parazitler denir. Bit, pire, tahta
Bilgi Notu
kurusu, “Kırım Kongo Kanamalı Ateşi” hastalığı etkeni olan kene gibi
kan emen dış parazitler hastalık taşıyan vektörlerdir. Vektör: Taşıyıcı veya vektör, kendi-
sinde bir hastalığa neden olmayan bir
Parazitler; toprak, su, deri, besinler, çeşitli eşyalar, karasinek, sivrisi- patojeni, bir konaktan başka bir kona-
nek gibi eklembacaklılar yoluyla taşınabilir. Parazitler, alerjik etkilere ğa aktarabilen bütün canlılara verilen
genel isimdir.
yol açabilir.
Bitkilerde parazitlik tam ve yarı parazitlik şeklinde görülür. Tam pa-
razitlerin yaprakları yoktur. Kloroplastları da bulunmaz ve fotosentez
yapamaz. Bu parazitler üzerinde yaşadığı canlının iletim borularından
organik besin, su ve mineral sağlar. Bütün ihtiyaçlarını, konak olarak
kullandıkları bitkiden karşılar. Canavar otu, verem otu, cinsaçı tam pa-
razit bitkilere örnektir [Görsel 2.6 (a)]. Yarı parazit bitkiler, köksü yapıla-
rını (emeçlerini) konak bitkinin iletim borusuna kadar uzatarak sadece
su ve minerallerini alır. Bu bitkilerin klorofilleri olduğu için bu bitkiler
kendi organik bileşiklerini sentezleyebilir. Elma, armut gibi meyve
ağaçları üzerinde yaşayan ökse otu yarı parazit bitkiye örnektir [Gör-
sel 2.6 (b)].

(a) Tam parazit bitki cinsaçı (b) Yarı parazit bitki ökse otu

Görsel 2.6: Bitkisel parazitler
Mutualizm (+, +)

İki farklı organizmanın birbirlerinden yarar sağlamasıyla oluşan yaşam
biçimine mutualizm, bu canlılara mutualist canlılar denir. Mutualist
organizma, çok uzun süre ya da ömür boyu birbirlerinin varlığına muh-
taçtır. Öyle ki bazı durumlarda iki bireyden biri dahi ortadan kaybolsa
diğerinin de yaşama şansı kalmaz. Doğada birçok mutualizm örneği
vardır. En sık rastlanan mutualizm örnekleri şu şekildedir:

• Afrika’da yetişen akasya ağacı [Acacia drepanolobium (Akasya
drepanolobiyum)] ve bu ağaçta yaşayan karıncalar [Crematogas-
ter mimosae (Krematogaster mimosa)] arasında mutualizm görülür.
Akasya ağacı karıncalara; larvalarını koruma, yaşam ortamı ve be-
sin niteliğindeki salgılar sağlar. Karıncalar ise ağacı, otçul hayvanlara
karşı korur.

263