Page 14 - Fen Lisesi Kimya 11 | 5.Ünite

TEPKİME HIZINI
2. BÖLÜM
ETKİLEYEN FAKTÖRLER

5.2.1. Tepkime Hızına Etki Eden Faktörler

Kimyasal tepkimelerin hızı nasıl değişebilir? Kimyasal tepkimelerin
hız ifadeleri her zaman tepkimeye giren maddelerin katsayılarına göre
mi yazılır? Reaktif sayısının fazla olduğu tepkimelerde hız ifadesi nasıl
yazılır?
Kimyasal tepkimeler tek basamakta veya birden fazla basamakta
gerçekleşebilir. Tek basamaklı tepkimelerde hız ifadesi reaktiflere ve
reaktif katsayılarına göre yazılır. Çok basamaklı tepkimelerde hız ifa-
desi net tepkime denklemindeki reaktiflere ve reaktif katsayılarına göre
yazılamaz.

Tek Basamaklı Tepkimelerde Derişime Bağlı Hız İfadesi
Az sayıda taneciğin tepkimeye girdiği ve tek basamakta oluşan basit
tepkimelere tek basamaklı tepkimeler denir. Tepkime hızı tepkimeye
giren maddelerin derişimine bağlıdır. Tepkimedeki maddelerin başlan-
gıç derişimlerinden ölçülen hıza tepkimenin başlangıç hızı denir. Tep-
kime ilerledikçe girenlerin derişimi azaldığından derişimlerdeki değişim-
lerin hassas olarak ölçülmesi zorlaşır. Bu nedenle tepkimenin başlangıç
hızını ölçmek daha iyi sonuçlar verir.
Kimyasal tepkimelerin hızı ile tepkimeye giren maddelerin derişimle-
ri arasındaki ilişkiyi gösteren bağıntıya hız denklemi ya da tepkimenin
hız ifadesi denir. Tepkimelerin hız ifadeleri deneysel olarak elde edilen
verilerden yararlanarak hesaplanır. Maddelerin başlangıç derişimlerin-
den ve başlangıç hızlarından yararlanılarak tepkime hız ifadeleri bulunur.
o
2NO(g) + O (g) → 2NO (g) tepkimesine ait 30 C’de elde edilen
2 2
başlangıç anında farklı derişimlerdeki tepkimenin başlangıç hızı Tablo
5.2’de verilmiştir.

Tablo 5.2: 2NO(g) + O (g) → 2NO (g) Tepkimesinin Başlangıç Derişimleri ile
2 2
Başlangıç Hızı
Tepkimenin Başlangıç
Başlangış Derişimleri (M)
Deney Hızı (M/s)
No
[NO] [O ] [NO ]’nin Oluşum Hızı
2 2
1 0,2 0,2 8.10 -6

2 0,4 0,2 32.10 -6

3 0,4 0,4 64.10 -6

4 0,4 0,8 128.10 -6

280 KİMYA 11. SINIF