Page 69 - Fen Lisesi Kimya 11 | 6.Ünite

KiMYASAL TEPKiMELERDE DENGE

■ 25 mL 0,1 M HCl üzerine 35 mL 0,1 M NaOH ilavesinden sonra çö-
zeltinin toplam hacmi 60 mL olur. 60 mL’lik çözeltide NaOH ve HCl’in
mol sayısı

n n
3
NaOH için M = ⇒ 0,1M = ⇒ n = 0,0035 = 3,5.10¯ mol
V 0,035 L
n n
3
HCl için M = ⇒ 0,1M = ⇒ n = 0,0025 = 2,5.10¯ mol olur.
V 0,025 L
Bu durumda kısmi nötralleşmeden sonra ortamda kalan NaOH’in miktarı
3
3
3
3,5.10¯ - 2,5.10¯ = 1.10¯ moldür. 60 mL çözeltideki OH¯ iyonu derişimi
n 1.10¯ 3
[OH¯] = ⇒ [OH¯] = = 0,0167 M
V 0,06
pOH = -log0,0167 = 1,78 pH = 14-1,78 = 12,22 olur.

İndikatörler
Bir titrasyon pH metre ya da indikatörle izlenebilir. Çözeltilerde
+
H iyonlarının derişimine bağlı olarak renk değiştiren organik boyar
maddelere indikatör veya ayıraç adı verilir. İndikatörler zayıf baz ya
da zayıf asit özelliği gösterir. Organik boyar maddelerin indikatör olarak
kullanılabilmesi için renk değişiminin dar bir pH aralığında olması gere-
kir. İndikatörler asit ve baz çözeltilerinin pH’sinin belirlenmesinde kulla-
nılır. Asit baz tepkimesi sonlandığında indikatör renk değiştirir. Örneğin
indikatör olarak kullanılan fenolftalein asidik ortamda renksiz, bazik or-
tamda pembe renk oluşturur.
Bazı indikatörlerin asidik ve bazik ortamda oluşturduğu renkler ve
renk değiştirdiği pH aralıkları Tablo 6.12’de verilmiştir.
Kuvvetli bir asit ile kuvvetli bir bazın titrasyon eğrisi Grafik 6.18’de
verilmiştir. Bu grafiğe göre metil kırmızısı ve fenolftalein indikatörlerinin
renk değişimleri eğrinin dik yamacında olduğu için bu indikatörler ile tit-
rasyonun dönüm noktası izlenebilir. Timol mavisi indikatörü aynı amaç
için kullanılamaz.
14
13
Tablo 6.12: Bazı İndikatörlerin Asidik
12
ve Bazik Ortamda Oluşturduğu Renkler
11
Renk
10 İndikatör pH Aralığı
Asit Baz
9 Fenolftalein
pH Timol mavisi Kırmızı Sarı 1,2-2,8
8 Bromfenol
Sarı Mor 3,0-4,6
mavisi
7
Metil oranj Turuncu Sarı 3,1-4,4
6
Metil
5 Metil kırmızısı kırmızısı Kırmızı Sarı 4,2-6,3
4 Turnusol Kırmızı Mavi 7,0
Bromtimol
3 mavisi Sarı Mavi 6,0-7,6
Timol mavisi
2 Kresol
Sarı Kırmızı 7,2-8,8
1 kırmızısı
0 10 20 30 40 50 Fenolftalein Renksiz Pembe 8,3-10,0
Alizarin
Eklenen NaOH çözeltisi (mL) Sarı Kırmızı 10,2-12,0
sarısı
Grafik 6.18: Bazı indikatörlerin titrasyonda renk değişimi

377
KİMYA 11. SINIF