Page 20 - Fizik 11 | 2.Ünite

ELEKTRİK VE MANYETİZMA

Ayrıca telin manyetik alan içinde kalan uzunluğu değişirse tele etki eden manyetik kuvvet de değişir. Manyetik
alanın kuvvet uyguladığı tel parçasının uzunluğunun artması ile manyetik kuvvet de artar. Üzerinden akım
geçen tele etki eden kuvvet, telin manyetik alan içindeki uzunluğu ile doğru orantılıdır.

Bütün bu açıklamalar sonucunda B büyüklüğündeki düzgün manyetik alan içinde bulunan l uzunluğundaki
telden i şiddetinde akım geçtiğinde tele etki eden manyetik kuvvetin büyüklüğünün matematiksel modeli

il
F = B $$ şeklinde olur.

B B B
a
i i
i

a) Manyetik alana dik duran tel b) Manyetik alana paralel duran tel c) Manyetik alana a açısı yaparak duran tel
Şekil 2.52: Düzgün manyetik alan içinde üzerinden akım geçen teller

Telin manyetik alan içindeki konumu değişirse manyetik kuvvetin şiddeti de değişir. Tel manyetik alana dik
olarak yerleştirildiğinde manyetik kuvvet maksimum değerini alır (Şekil 2.52.a). Tel manyetik alana paralel ola-
rak yerleştirilirse tele manyetik kuvvet etki etmez (Şekil 2.52.b). Manyetik kuvvet, iletken tel ile manyetik alan
arasındaki açıya göre değişir (Şekil 2.52.c). Bu durumda manyetik kuvvetin büyüklüğü

il sin$
F = B $$ a şeklinde olur. i
F
Manyetik kuvvet hem manyetik alana hem de akım geçen iletken
tele dik olacak şekilde oluşur. Manyetik kuvvetin yönü yine sağ el ku- B
ralı ile bulunur. Sağ elin başparmağı akımın yönünü, diğer dört par-
mak ise manyetik alanın yönünü gösterecek şekilde tutulduğunda
tele etkiyen manyetik kuvvet avuç içine dik yönde olur (Şekil 2.53).
Şekil 2.53: Manyetik alan içinde üzerinden
akım geçen tele etkiyen kuvvet
34. ÖRNEK için sağ el kuralı

DüzgünB manyetik alanlarında bulunan tellerden
şekildeki yönlerde i şiddetinde akımlar geçmektedir. B
B
Buna göre tellere etkiyen manyetik kuvvetlerin i
yönü nedir? i

ÇÖZÜM

Sağ el kuralına göre başparmak akımı, diğer par- B
maklar manyetik alanın yönünü gösterecek şekilde F B i
tutulduğunda manyetik kuvvetlerin yönü şekildeki F
gibi olacaktır. i

322