Page 25 - Seçmeli Psikoloji | 3.Ünite

3. ÜNİTE

etkinliklerde ortak olan genel bir zihin enerjisi olduğunu saptayan ve
buna “g faktörü” yani genel zekâ adını veren Spearman, insan zekâsını S
ölçmenin “g” faktörünü ölçmek anlamına geldiğini öne sürer. Yani ona Sayısal
göre “g” faktörü zekâdır (Görsel 3.34). Zekânın “g” gibi tek bir faktör ile
açıklanmasını yetersiz bulan farklı kuramlar vardır. Bu kuramların başında
Thorndike’in çoklu etmen kuramı gelir. S g S
Edward L. Thorndike zekânın “g” gibi tek bir faktörle ifade edileme- Sözel Genel Zekâ Mekânsal
yeceğini, birbirinden bağımsız birçok zihinsel faktörün var olduğunu sa-
vunur. Thorndike zekâyı soyut zekâ, sosyal zekâ ve mekanik zekâ olmak
üzere üçe ayırır. S
Soyut zekâ, sayı ve kelime cinsinden sembolleri anlama ve kullanma Mekanik
yeteneğidir. Matematiksel ilişkileri kurmak soyut zekânın işidir. Yazarlar,
şairler, besteciler soyut zekâyı kullanırlar. Görsel 3.34: Spearman’in iki etmen kurami
Sosyal zekâ ise insanları anlama ve onlarla başarılı ilişkiler kurabil-
me yeteneğidir.
Mekanik zekâ, çeşitli araç-gereç ve makineleri yapma, kullanma yeteneğidir. Mühendisler, tamirciler ve iş
makinelerini kullanan operatörler vb. mekanik zekâyı kullanırlar (Görsel 3.35).
Howard Gardner (Havırd Gardnır) geleneksel zekâ kuramlarından farklı olarak insan zekâsının objektif olarak
ölçülebileceği tezini eleştirir ve zekânın tek bir faktörle açıklanamayacak kadar çok sayıda yeteneği barındırdığını
savunur.
Gardner kaza ya da hastalık sonucu beyni-
nin bir bölümü hasar görmüş insanları incele-
diğinde, büyük ölçüde birbirinden bağımsız
çalışan ayrı ayrı yetenekler gözlemlemiştir. Ona
göre birbirinden bağımsız ve her biri beyindeki
ayrı bir sistem tarafından kendi kurallarına göre
işleyen 9 zekâ çeşidi vardır. Bu dokuz zekâ çe-
şidi; sözel-dilsel zekâ, mantıksal-matematiksel
zekâ, görsel-mekânsal zekâ, bedensel-kineste-
tik zekâ, müzik-ritim zekâsı, kişiler arası-sosyal
zekâ, içsel zekâ, doğa bilimci zekâ ve varoluş-
çu-felsefi zekâdır.
Sözel-dilsel zekâ, dilin etkili bir şekilde kul-
lanılmasını sağlayan dil becerileriyle ilgili olan
zekâ türüdür. Sözel-dilsel zekâsı baskın olan Görsel 3.35: Tamirciler
insanların ikna kabiliyetleri yüksektir, sözlü ve
yazılı sunum yetenekleri gelişmiştir.
Mantıksal-matematiksel zekâ sayı ve sembolleri etkin kullanarak soyut problemleri çözebilme, kavramlar,
düşünceler ve fikirler arası karmaşık ilişkileri algılayabilme ve mantık yürütebilme becerisidir.
Görsel-mekânsal zekâ görülenleri hafızaya alma, resimlerle ve şekillerle düşünebilme, boyutlandırma ve gör-
sel tasarımlar kurgulama becerisidir.
Bedensel-kinestetik zekâ, kişinin zihin ve beden uyumunun fiziksel performansla birleşerek belli bir amaca
yönelik faaliyette bulunması becerisine dayanır. Kinestetik zekâsı gelişmiş olan kişiler düşündüklerini, harekete
dönüştürme konusunda iyidir.
Müzik-ritim zekâsı insanın sesleri yorumlaması, bir araya getirmesi, işlemesi ve doğadaki seslere duyarlılığı-
nın yüksek olması gibi becerileri kapsar.
Kişiler arası-sosyal zekâ başka insanların duyguları, inançları ve niyetlerini anlama ve bunlar arasında ayrım
yapabilme yeteneğidir. Bu yeteneğe sahip olanlar insanlarla kolaylıkla iletişim kurabilir, insanları yönetebilir, on-
larla uyumlu çalışabilir ve insanları ikna edebilir.

ÖĞRENME, BELLEK, DÜŞÜNME 107