Page 20 - Seçmeli Psikoloji | 3.Ünite

3. ÜNİTE

98. sayfadaki oyunun cevabı
Bu oyunda önce sizden bir dizi basit matematiksel ve sözel işlem yapmanız is-
tendi. Bu tip işlemler yaparken seçici dikkatinizi yaptığınız bu işlemlere verdiniz.
İşlemlerin ardından hemen bir hayvan ismi düşünmeniz söylendi. Kaçınılmaz ola-
rak geri çağırmada etkili olan çağrışım, bağlantı kurma, ilişkilendirme ya da aşinalık
gibi süreçler devreye girdi. Bu ani istek en avantajlı olan “aşina” yanıtın geri çağrılma
olasılığını artırdı. Böylece zaten “inek” (Görsel 3.28) kavramı avantajlı durumdayken
bir dizi işlemle yapılan oyalama taktiği ile avantajın etkisi daha da kuvvetlendi. Yine
de aranızda inek yerine “iguana” diyenler mutlaka çıkacaktır. Görsel 3.28: 98. sayfadaki
oyunun cevabi

MERAK KÖŞESİ

STROOP ETKİSİ TESTİ
Bir kelimenin yazılmasında kullanılan renk ile kelimenin ifade ettiği renk aynı değilse örneğin yeşil keli-
mesi turuncu renkte yazılmışsa Stroop etkisi ortaya çıkar. Nörofizyolojik bir olgu olan Stroop etkisinde nesne
veya renk isimlerini söylemek bunlarla ilgili kelimeleri okumaktan daha uzun zaman alır.
Aşağıdaki sözcüklerin hangi renkte olduğunu söyleyiniz.
SARI MOR TURUNCU KIRMIZI MAVİ YEŞİL SARI SİYAH KIRMIZI MAVİ
Verilen örnekte sağ yarım küre renkleri söylemeye çalışırken sol yarım küre yazıları okumak için ısrar
eder. Peki, sağ yarım küre ile sol yarım kürenin birbiriyle mücadele ettiği başka durumlar var mıdır? Kalemi,
diş fırçasını hep aynı elle tutmak gibi alışkanlık hâline gelen hareketleri tersten yapmaya çalışarak belleği
geliştirmek mümkün müdür? Hiç merak ettiniz mi?
(http://yunus.hacettepe.edu.tr/~yyuksel/v1/stroop/ adresinden yararlanılarak komisyon tarafından düzenlenmiştir. 31. 05. 2018, s. 22.40)

3.8. DÜŞÜNMENİN YAPI TAŞLARI
Kişi ve nesnelerin yerini tutan simgeler aracılığı ile yapılan zihinsel
etkinliğe düşünme denir (Görsel 3.29). Düşünme; akıl yürütme, anla-
ma, hüküm verme gibi zihinsel fonksiyonlardan yararlanarak birtakım
soyutlamalara ulaşma, kavram oluşturma ve problem çözme işidir. Dü-
şünürken nesne ve olayların kendilerinden değil zihinde kalan izlerin-
den yararlanılır. Düşünmenin gerçekleşebilmesi için aşağıda belirtilen
yapı taşlarının olması gerekir.
a) İmge (hayal): Duyu organları aracılığı ile algılanan nesne ve olay-
ların zihne yansıyan görüntüsüdür. Algılama sürecinde anlam kazanan
nesne ve olaylar istenildiği zaman zihinde canlandırılır. Bir elmayı dü-
şünmek için artık elmayı görmeye gerek kalmaz.
b) Sembol (simge): Zihindeki imge ve düşünceleri temsil eden Görsel 3.29: Düşünme
işaretlerdir. Giysiler, rozetler, trafik işaretleri vb. sembole örnektir. Sem-
boller farklı kültürlerde farklı anlamlar taşıyabilir.
c) Kavramlar: Zihindeki imgeler ve semboller başlangıçta somut ve tekildir. Somut ve tekil olan imge ve sem-
boller yeni tecrübelerle, yaşantılarla soyut ve genel hâle gelir. İnsan zihninin ürünü olan kavramların gerçekliği
yoktur. Kedi kavramı ile kedi arasında aslında somut bir bağ bulunmaz.
ç) Kategoriler: Zihindeki imge, sembol ve kavramlar; aralarındaki benzerlik ve farklılıklara göre sınıflandırılır
ve belli kategorilere ayrılır. Örneğin, gül, menekşe, papatya benzerliklerinden dolayı çiçeğin altında sınıflandırılır.
Çam ağacı ise çiçeğe benzemediği için ayrı bir kategoride değerlendirilir.

SINIF İÇİ ETKİNLİK 10
1. Elma denildiğinde bir elma hayal edip elmayı düşünebilirsiniz. Henüz hiç duymadığınız, gör-
mediğiniz tropikal bir meyveyi örneğin "rambutan" ı hayal edip düşünebilir misiniz?
2. Elma ve rambutan örneğinden yola çıkarak düşünmenin yapı taşlarını açıklayınız.

102 ÖĞRENME, BELLEK, DÜŞÜNME