Page 16 - Seçmeli Psikoloji | 3.Ünite

3. ÜNİTE

3.7. BELLEĞİN TEMEL İŞLEVLERİ

Bellek hem öğrenmenin gerçekleşmesinde hem de öğrenilen bilgilerin depolanıp istenildiği zaman hatırlan-
masında rol oynar. Belleğin kodlama, depolama ve geri çağırma olmak üzere üç temel işlevi vardır.
Kodlama: Bilgilerin belleğe yerleştirilebilmesi için zihinde sayı, sembol, formül ve şemaların oluşturulmasına
kodlama denir. Hatırlamanın temel ilkesi etkili kodlamadır. Kodlama görsel, işitsel, sözel, anlamsal vb. gibi ne kadar
çok çeşitli yolla yapılırsa o kadar etkili ve kalıcı olur.
Depolama: Kodlanarak belleğe yerleştirilen bilgilerin uzun süreli bellekte saklanmasına depolama denir. Uya-
rıcılar depolama aşamasında bilgiye dönüşür ve gerektiğinde kullanılmak üzere depolanır. Uygun şekilde depo-
lanmayan bir bilginin geri çağrılması mümkün değildir.
Geri Çağırma (Hatırlama): Uzun süreli bellekte depolanan bilgilerin gerektiğinde hatırlanmasına geri çağır-
ma denir. Tanıma ise karşılaşılan bir nesnenin önceden görülmüş, karşılaşılan bir bilginin önceden öğrenilmiş ol-
duğunu fark etmektir.
Tanıma, hatırlamaya göre daha kolaydır. Bir insanla karşılaştığınızda o insan size tanıdık gelebilir. Onun ilkokul
arkadaşınız olduğunu anlamanız ise hatırlamadır. Çoktan seçmeli sınavlar tanımaya dayanırken klasik sınavlar ha-
tırlamaya dayanır.
Çevreden gelen uyaranların hepsini algılamak mümkün değildir. Bu yüzden beyin, sadece seçerek dikkat etti-
ği şeyleri işitme, görme, koklama gibi uygun duyumsal kodlamalar ile kısa süreli belleğe aktarır. Algıda seçicilik de-
nilen bu süreç dikkatin birçok uyarıcı içinden belli uyarıcılar üzerine yoğunlaşmasını sağlar. Örneğin bir mezuniyet
töreninde kişinin duyumsal belleğini harekete geçiren birçok uyaran vardır. İnsanların konuşmaları, görüntüleri,
müziğin sesi, yiyeceklerin tadı, parfüm kokuları vb. uyaranların birçoğu seçici dikkat devreye girmediği için bireyin
belleğinde iz bırakmadan kaybolur. Yandaki grubun konuşmalarında kendi adının geçtiğini duyar duymaz kişinin
seçici dikkati devreye girer ve o konuşmalar kısa süreli belleğe aktarılır. Duyulan konuşmalar önemsizse 20-30
saniyeliğine kısa süreli bellekte tutulur ve unutulur. Konuşulanlar birey için önemliyse yine seçici dikkat devreye
girer ve çağrışım, tekrar gibi yöntemlerle kodlanan bilgi uzun süreli belleğe aktarılır.
Bir bilginin hatırlanması için o bilginin bellekte kodlanmış ve depolanmış olması gerekir ancak bilgi kodlanıp
depolanmış olsa bile bazen geri çağırma işleminde sorunlar yaşanabilir.

SINIF İÇİ ETKİNLİK 8

Aşağıda yönergeleri verilen oyunu arka-
daşlarınızla oynayınız. Yönergeleri okumadan
önce her basamağı sessizce kendi içinizden
cevaplayınız ve en son ulaştığınız cevabı bir
kâğıda yazınız.

1. İçinizden 1 ile 10 arasında bir sayı düşününüz
(1 ve 10 dışında).
2. Düşündüğünüz bu sayıyı dokuzla çarpınız.
3. Elde ettiğiniz sayının iki rakamını toplayınız.
4. Bu sayının ilk harfiyle başlayan bir ülke adı
düşününüz.
5. Düşündüğünüz bu ülkenin adının sondan
üçüncü harfiyle başlayan Türkiye’deki bir ilin
adını belirleyiniz.
6. Belirlediğiniz bu ilin adının baştan ikinci
harfi ile başlayan bir hayvan ismini kimseye
göstermeden bir kağıda yazıp sayfa 102’
deki cevap ile kendi cevabınızı karşılaştırınız Görsel 3.13: Düşünmek
(Görsel 3.13).
Bütün Dünya Dergisi, Başkent Üniversitesi Kültür Yayınları,
Ağustos 2002, s.76 yararlanılarak komisyon tarafından düzen-
lenmiştir.)

98 ÖĞRENME, BELLEK, DÜŞÜNME