Page 17 - Seçmeli Psikoloji | 3.Ünite

3. ÜNİTE

3.7.1. Unutmaya Sebep Olan Faktörler

Unutma çeşitli kuramlar tarafından farklı şekilde açıkla-
nır. Nörofizyolojik kurama göre yeni bilgiler öğrenilirken si-
nir hücreleri arasındaki bağlantı sayısı artar. Sürekli uyarılan
sinirler arasındaki bağlar artarken kullanılmayan bağlantılar
zayıflayarak kopar ve unutma gerçekleşir. Davranışçı kurama
göre pekiştirilmeyen bilgiler ve davranışlar söner yani unu-
tulur. Psikanalitik kurama göre ise unutma istenmeyen anı-
ların bilinçaltına atılmasıdır.
Genel olarak unutma, bilgilerin uzun süreli belleğe gön-
derilmemesi ya da uzun süreli bellekte var olan bilgilerin
gerektiğinde geriye çağrılamaması durumu olarak tanımla-
nabilir (Görsel 3.14).
Unutma, uzun süreli bellekte saklanan bilgilerin geri ge- Görsel 3.14: Unutma
tirilememesidir. Çoğu zaman uzun süreli bellekteki bilgile-
rin hatırlanamadığı için unutulduğu varsayılır. Merak uyan-
dırmayan, ilgi duyulmayan, önemsenmeyen, tekrar edilmeyen ve duyguların işin içine girmediği olaylara ilişkin
bilgiler genellikle daha kolay unutulur. Unutmaya neden olan faktörler aşağıda belirtilmiştir.
a) Bilgilerin Kullanılmaması ve Tekrar Edilmemesi: Tekrar edilmeyen ve kullanılmayan bilgiler unutulur. Sık
kullanılan bilgiler alışkanlık hâline geldiği için kolay kolay unutulmaz. Öğrenmenin hemen arkasından belli aralık-
larla yapılan tekrarlar hatırlamayı kolaylaştırır.
b) Bilinçaltına Atma (Güdülenmiş Unutma): İstenilmeyen, hoşa gitmeyen, rahatsız eden anılar, durumlar ya
da fikirler bastırılarak bilinçaltına atılır ve unutulur. Yaşanılan travmaların unutulması bu türden bir unutmadır.
c) Ket Vurma (Bozucu Etki): Bir öğrenmeden önce ya da sonra gerçekleşen bir başka öğrenmenin diğerini
unutturmasına bozucu etki denir. Bozucu etki ileriye ve geriye ket vurma olarak ikiye ayrılır.
İleriye ket vurma, eski öğrenilenlerin yenileri unutturmasıdır. Örneğin okul değiştiren öğrenciye numarası so-
rulduğunda öğrenci yeni numarası yerine eskisini söyler.
Geriye ket vurma, yeni öğrenilenlerin eskileri unutturmasıdır. Örneğin İngilizce dersinde bir grup kelime ezber-
lendikten sonra ikinci bir grup kelime ezberlenirse ilk gruptaki kelimeler unutulur.
ç) Organik Nedenler: Beyinde hücre kaybı veya çeşitli hastalıklar ve yaşlanma sonucu beynin fonksiyonlarını
tam olarak yerine getirememesine bağlı unutmadır.
Yukarıda belirtilenlerin dışında depresyon, stres, uykusuzluk, kaygı, bazı vitaminlerin vücutta eksik olması gibi
faktörler de unutmaya neden olabilir.
Unutmayla İlgili Genel Olarak Şu Sonuçlar Çıkarılabilir
1. Beynin zarar görmesi dışında tam unutma yoktur.
2. Öğrenmeden sonra uyku unutmayı yavaşlatır. Bunun en önemli nedeni zihnin yeni uyarıcılara maruz
kalmamasıdır.
3. Unutma, öğrenmeyi izleyen zamanda en fazladır. Öğrenmenin ardından başlangıçta kayıp daha büyük ve
hızlıyken sonra yavaştır.
4. Unutma genellikle yeniden eskiye doğru gerçekleşir. Eski anılar daha çok hatırlanır.
5. İlgi çeken, hoşa giden bilgiler daha zor unutulur.
6. Soyut konular somut konulara göre daha çabuk unutulur.
7. Anlamsız olanlar anlamlılara göre daha çabuk unutulur.
8. Kullanılan bilgiler geç unutulur.
9. Öğrenirken mümkün olduğunca çok duyu organını işin içine katmak, hatırlamayı kolaylaştırır ve unutmayı
zorlaştırır.
10. Öncelik ve sonralık etkisiyle en başta ve en sonda öğrenilen bilgiler daha iyi hatırlanır. Örneğin size
ezberlemeniz için bir liste verildiğinde listenin başındakileri ve sonundakileri daha iyi hatırlarsınız. En az
hatırladıklarınız listenin ortasında kalanlar olur.

ÖĞRENME, BELLEK, DÜŞÜNME 99