Page 19 - Tarih 10 - Ünite 4

4. ÜNİTE

Orhan Bey’in İznik’te kendi vakfı olarak
kurduğu imaretiyle birlikte yeni bir şe-
hir merkezi modeli ortaya çıkmıştır. Bu
model en mükemmel hâlini İstanbul’da,
Türk şehir modeliyle almıştır. Buna gö-
re şehir merkezine cami, aşevi, hamam,
şifahane gibi kurumlar (Görsel 4.19) ya-
pılmış, yerleşme ise daha dış mahallelere
kaydırılmıştır. Osmanlılar, şehirleşmeye
getirdikleri bu yeni mimari anlayışla da-
ğınık şekilde bulunan sosyal kurumları
bir site içinde toplamıştır. Ayrıca şehir
merkezlerinde pek çok işyeri inşa edilmiş,
Görsel 4.19 sosyal kurumların giderlerini karşılamak için vakıf olarak kiraya ve-
II. Bayezid Külliyesi
(Edirne) rilmiş ve böylece şehirlerin sosyo-ekonomik canlılığı sağlanmıştır.

Osmanlı’da mahalle, birbirini tanıyan bir ölçüde birbirinin dav-
ranışlarından sorumlu, sosyal dayanışma içinde olan kişilerden
oluşmuştur. Bir başka ifade ile mahalle; aynı mescitte ibadet eden
cemaatin, aileleri ile birlikte ikamet ettikleri şehrin bölümüdür.

Fatih, İstanbul’un Fethi’nden
sonra şehre gelen yolları ve
köprüleri tamir ettirdi. 1455
kışında meşhur Kapalıçar-
şı’nın çekirdeği büyük be-
destenin yapılmasını emretti.
Keza o yıl, şehre bol su getir-
mek için suyollarının onarı-
mını emretti. Fatih, şehirde
yaptırmakta olduğu inşaatı
Görsel 4.20 bizzat teftiş ederdi. Şehrin
Topkapı Sarayı (İstanbul) göbeğinde yaptırdığı ilk sarayı (Eski Saray) daha sonra uygun
bulmayan Fatih, Sarayburnu’nda Yeni Saray’ı (Topkapı Sarayı)
BİLİYOR MUSUNUZ?
inşa ettirdi (Görsel 4.20).

Balkanlarda bulunan bugünkü yol ve şehir ağının ana hatları da
Osmanlı Dönemi’nde ortaya çıkmıştır. Filibe, Sofya, Belgrad, Üs-
küp, Manastır, Köstence ve Rusçuk birer küçük kasaba veya köy
iken Osmanlı Dönemi’nde büyük şehirler hâline gelmiştir. Bunun
yanında Osmanlı egemenliği ile beraber Edirne, Selanik, Niğbo-
lu, Silistre gibi şehirler de büyük gelişme göstermiştir. Osmanlı
Dönemi’nde büyüyen ve gelişen bu şehirler, başlangıçta idari-as-
kerî merkezlerken zamanla dokumacılık, boyacılık, dericilik gibi
el sanatlarının gelişmesi ve esnafın buralara yerleşmesiyle ticari
merkezler hâline gelmiştir.

CEVAPLAYALIM Türk şehir modelinin genel özellikleri nelerdir?

114