Page 31 - Tarih-10 | 5.Ünite

DÜNYA GÜCÜ OSMANLI (1453-1595)

imtiyazlardır. Haleflerince yenilenmesi şartı ise yeni hükümdara
değişiklik yapma olanağı sağlamıştır.

Osmanlı Devleti’nin kapitülasyon siyaseti iki döneme ayrılmıştır.
Birinci dönem, 1352’de Ceneviz Cumhuriyeti’ne tanınan ilk kapi-
tülasyonlardan Mısır’ın fethine kadar uzanan dönemi kapsamak-
tadır. Bu dönemde Venediklilere de 1384 ile 1387 yılları arasında
kapitülasyonlar tanınmıştır. Venediklilere verilen kapitülasyonlar
daha sonra Çelebi Mehmet, II. Murad ve Fatih tarafından da onay-
lanmıştır. Fatih, Venediklilerle savaşa girdiğinde ise Venediklilere
verilen kapitülasyonların aynısını
Floransa’ya (Görsel 5.39) da tanı-
mıştır. Birinci dönemde Osmanlı-
ların Avrupa’yla olan ticaretinin
büyük bölümünü Cenevizliler ve
Venedikliler yapmaktadır.
Kapitülasyon siyasetinin ikinci
dönemi Mısır’ın fethiyle başla-
mıştır. Suriye ve Mısır’ın fethiyle
kapitülasyonların değeri çok art-
mıştır. Yavuz; 1517’de Memlûk
sultanları tarafından Venedik’e, Görsel 5.39
Katalan ve Fransızlara verilen kapitülasyonları yenilemiştir. Böylece Floransa (Temsilî)
Fransızlar da Osmanlı topraklarında ticaret ayrıcalığı elde etmiştir.
Kanuni de Habsburgların Haçlı birliği faaliyetlerini dikkate alarak
Fransa’ya verilen kapitülasyonları yenilemiştir. Nihayet Fransa’ya
ilk gerçek kapitülasyon 1569 tarihinde, Venedik kapitülasyonu
örnek alınarak verilmiştir. Bu imtiyaz sayesinde Doğu Akdeniz’de
Fransız ticareti hızla gelişmiş ve Fransa, Venedik’in Doğu Akde-
niz’deki ticari egemenliğinin yerini almıştır.

Osmanlı Devleti’nde ilk kapitülasyonların 1535’te Fransızlara
verildiği pek çok kaynakta yer almaktadır. Bu konuda Halil
İnalcık, Devlet-i Aliyye adlı eserinin 4. cildinde şunu belirtir:
1535’te Fransız Elçisi De La Forest (Di La Forıst) ile Vezîrâ-
zam İbrahim Paşa arasında kapitülasyon antlaşması için bir
taslak hazırlanmıştır. Fakat Sadrazam İbrahim Paşa’nın idamı BİLİYOR MUSUNUZ?
üzerine antlaşma imzalanamamış ve taslak olarak kalmıştır.

İspanya ile mücadele hâlinde olan İngiltere, Osmanlıları Avru-
pa'da dengeyi sağlayabilecek bir güç olarak görmüş ve Osmanlı'ya
yakınlaşmıştır. Bu yakınlaşma sonucunda İngiltere’ye 1580’de
kapitülasyon tanınmıştır. Doğu Akdeniz’de İngiliz bayrağı altında
ticaret yapan ve İspanya ile mücadele eden Hollandalılara ise
1612’de ticari imtiyazlar verilmiştir.

Kapitülasyonlar, XVIII. yüzyıla kadar Osmanlı padişahının
yabancılara bir inayetiydi. Padişah istediğinde imtiyazı geri
alabilirdi. Ticari imtiyazlar ancak 1718 Pasarofça Antlaşma- BİLİYOR MUSUNUZ?
sı'ndan sonra iki taraflı olmuştu.

149