Page 24 - Tarih 9 | 5.Ünite

5. ÜNİTE

Fakat Emevilerin uyguladığı politikalar nedeniyle bu dönemde
İslamiyet Türkler arasında yayılmamıştır.

Kuzey Afrika genel valiliğine getirilen Musa bin Nusayr, Ber-
berileri egemenlik altına aldıktan sonra yönünü İspanya’ya
dönmüştür. İspanya’ya gönderilen Tarık bin Ziyad, Gotları
mağlup etmiş ve belirli aralıklarla yapılan seferlerle bütün
İspanya fethedilmiştir. Emevilerin, Avrupa kıtasındaki ilerle-
meleri 732 yılında Franklarla yapılan Puvatya (Poitiers veya
Puvatiye) Savaşı’nda İslam ordusunun yenilmesiyle Prene
Dağları’nda son bulmuştur.

Zamanla hanedan üyeleri arasındaki iktidar mücadeleleri ve
uygulanan politikalardan memnum olmayan halkın isyanlarıyla
Emevi Devleti zayıflamış ve Abbasilerin isyanıyla da yıkılmış-
tır. Son dönemdeki halifelerin kötü yönetimi, hanedan üyeleri
arasındaki mücadeleler, toplumdaki kabilecilik anlayışı, Ker-
bela Olayı’ndan ötürü halkın bir kısmında Emevi ailesine karşı
oluşan nefret ve Arap olmayan unsurların dışlandığı mevali
politikası, Emevilerin yıkılma nedenleri olarak sıralanabilir.
Azad edilmiş köle anlamına gelen mevali tabiri; ilk İslam
fetihlerinden sonra kendi arzularıyla Müslüman olan ve ço-
ğunluğunu Türkler, İranlılar, Berberiler ve Kıptiler’in oluştur-
duğu Arap olmayan Müslümanlar için de kullanılır. Emeviler
Dönemi’nde mevalilerden fazla vergi alınmıştır. Bu yüzden
Emeviler Dönemi’nde topraklar çok genişlese de İslam’ın
diğer milletlerce kabulü aynı oranda olmamıştır.

Mevali Siyaseti
Emeviler Dönemi’nde İslamiyet’in ilkelerini yeterince algıla-
yamamış ve Arap ırkçılığının tesirinde kalmış bazı çevrelerde
mevaliyi hakir gören bir anlayış ortaya çıkmıştır. Nitekim bazı
kaynaklarda bu anlayışa sahip olan Arapların yolda mevali ile
aynı hizada yürümedikleri, onlarla aynı sofraya oturmadıkları,
camilerini ayırdıkları, onların mesleklerine aşağılayıcı bir gözle
baktıkları, kızlarını mevalinin erkeklerine vermekten kaçındıkları
ve arkalarında namaza durmaktan çekindiklerine dair rivayetler
nakledilmiştir. Bunun yanında Emevi Hanedanı’nın son yıllarına
kadar annesi Arap olmayan aile fertlerinin halifeliğine olumlu
bakılmamıştır. İktidarda bulunan Emevi yöneticilerinin çoğu,
Müslümanların eşitliği ilkesini bir yana bırakarak mevali ile
Araplar arasında ayırım yaptığı, mevaliye Kur’an ve Sünnet’te
yeri olmayan bazı vergiler yüklediği ve fetihlere katıldıkları
hâlde bazı bölgelerde onları askerî maaş divanına kaydetmediği
bilinmektedir. Hatta Abdülmelik b. Mervan Devri’nden itibaren
ihtida hareketleri hızlanınca cizye ve haraç gelirinin azaldığını
gören Haccac, İslam’a girenlerden kaldırılması gereken cizye
vergisini mevaliden almaya devam etmiş, bu uygulama Ömer
YORUMLAYALIM b. Abdülaziz Dönemi’ne kadar sürdürülmüştür (Yiğit, 2004,
s.424-426’dan düzenlenmiştir).

Mevali siyasetinin İslamiyet’in yayılmasına etkileri neler
olabilir?

150