Page 28 - Tarih 9 | 5.Ünite

5. ÜNİTE

5.4. ABBASİ DEVLETİ VE TÜRKLER

TARTIŞALIM Mevali politikasının Emevi Devleti’nin yıkılışına etkileri ne-
lerdir?

Emevi Devleti’nin son dönem halifelerinin kötü yönetimi ve
hanedan üyeleri arasındaki mücadeleler merkezî otoriteyi
zayıflatmıştır. Uyguladıkları mevali politikası ve Kerbela ola-
yı gibi gelişmeler de buna eklenince Emeviler halk desteğini
kaybetmiştir. Bu gelişmelere karşı Abbasi ailesi, Horasan’da
eşitlik ve adalet düşüncesiyle isyan hareketi başlatmıştır.
Emevi hanedanına karşı cephe alan çeşitli grupların bu is-
yanda Abbasi ailesi ile birlikte hareket etmesi isyanı başarıya
ulaştırdı. Ebü'l-Abbas, Kûfe’de halife ilan edilmiştir. Abbasi-
ler, ikinci halifeleri Ebu Ca'fer el-Mansur zamanında Bağdat
şehrini kurarak burayı devletin merkezi hâline getirmiştir.
Halife Mansur Dönemi’nde, Arap ve mevali arasındaki fark
ortadan kalkmıştır ve İranlılar, devlet içinde etkin hâle gel-
miştir. Abbasi halifeleri, Sasanilerin yönetim yapısını örnek
alarak vezirlik kurumunu kurmuştur. Mansur Dönemi’nde
Görsel 5.18 Anadolu’ya akınlar yapılmış ve Halife Mehdi Dönemi’nde Bi-
Halife Mehdi Dönemi’nde zans vergiye bağlanmıştır (Görsel 5.18).
Basılan Para
Abbasi Devleti, Harun Reşid zamanında en parlak günlerini
yaşamıştır. Bu dönemde ziraat, ticaret, bilim ve eğitim düzeyi
artmış; Bağdat, Doğu’nun en büyük ve en önemli ekonomik
merkezi hâline gelmiştir.
Abbasiler, her ne kadar geniş topraklara hükmedip kültürel
alanda gelişmiş olsa da ilk yıllardan itibaren devletten kop-
malar başlamıştır. Örneğin Endülüs Emevileri’nin (Harita 5.6)
bağımsızlığını kazanmasından sonra Fas'ta İdrisiler, Tunus'ta
Ağlebiler gibi bağımsız ve yarı bağımsız devletler ortaya çık-
maya başlamıştır. IX. yüzyılın ortalarından itibaren Abbasilerin
gücü, Mısır'dan batıya geçememiştir. 868-905 yılları arasında
Tolunoğulları ve 935-969 yılları arasında İhşidler gibi Türk
devletleri, Mısır ve Suriye'ye hâkim olarak batıdaki Abbasi
sınırını daraltmışlardır. Doğudaki durum da batıdakinden çok
farklı değildir. Maveraünnehir'de Samaniler, Horasan'da Tahiri-
ler halifeye bağlı olmakla beraber iç ve dış işlerinde tamamen
bağımsız hareket etmemiştir. Abbasiler, bütün olumsuzluklara
rağmen siyasi yaşamını 1258 yılına kadar devam ettirmiş-
tir. Bu tarihte Cengiz Han’ın torunu Hülagü, Bağdat şehrini
işgal ederek Abbasi Devleti’ne son verdi. Abbasi ailesinden
el- Müstansır, Memlûk Sultanı Baybars tarafından Kahire’de
halife ilan edilmiştir. Böylece halifelik makamı, 1517’de Os-
manlı Sultanı Yavuz Sultan Selim’in Memlûkluları ortadan
kaldırmasına kadar Abbasi ailesinde kalmıştır.

CEVAPLAYALIM Bağdat’ın Doğu’nun en büyük ve en önemli ekonomik mer-
kezi hâline gelmesinin sebepleri nelerdir?

154