Page 32 - Tarih 9 | 5.Ünite

5. ÜNİTE

Mısır’da Kurulan Türk-İslam Devletleri

Tolunoğulları Devleti (868-905), Ahmed b. Tolun tarafın-
dan Mısır’da kurulmuş Müslüman Türk devletidir. Ahmed b.
Tolun’un babası Tolun, Türk olup Abbasi Devleti’nin önemli
kumandanlarından biri olmuştur. Babasının ölümünden sonra
Tolunoğlu Ahmed de babası gibi Abbasi Devleti’nde nüfuz sa-
hibi olmuştur. Bunun sonucunda Mısır’a naib olarak gönderilen
Tolunoğlu Ahmed, Türklerden oluşan bir ordu ile 868 yılında
Mısır’a girmiş ve devletin temellerini atmıştır. Bu dönemde
Mısır’da, Abbasi Devleti’ndeki hilafet mücadeleleri nedeniyle
siyasî ve toplumsal açıdan istikrarsızlık hâkim olmuştur.
Abbasilerin içinde bulunduğu durumdan yararlanarak hare-
kete geçen Tolunoğlu Ahmed, Suriye Seferi sonunda batıda
Trablusgarp’tan doğuda Fırat Nehri’ne kadar olan topraklar
üzerinde hâkimiyet kurmuştur. Tolunoğlu Ahmed’in Suriye ve
Filistin’i ele geçirmesi, Abbasi halifesini harekete geçirmiş To-
lunoğlu Ahmed’i Mısır valiliğinden azletmiştir. Bunun üzerine
Tolunoğlu Ahmed bağımsızlığını ilan etmiştir.
884’te vefat eden Tolunoğlu Ahmed’in yerine oğlu Humâreveyh
geçmiştir. Babasından istikrarlı, zengin bir ülke devralan
Humâreveyh’in on iki yıl süren hükümdarlığında Tolunoğul-
ları en parlak dönemini yaşamıştır. Bu
dönemde el-Cezîre ve Musul’a kadar olan
toprakların tamamı Tolunoğulları hâkimi-
yetine girmiştir. Ancak Humâreveyh’ten
sonra kumandanlar arasında çıkan re-
kabet yüzünden ordu bölünmüş ve ha-
nedan mensupları birbirine düşmüştür.
Taht kavgaları nedeniyle devletin yıkılış
süreci başlamıştır. Mısır’da karışıklıkların
devam ettiği 905 yılında Abbasi ordusu
Mısır’a girerek Tolunoğulları hâkimiyetine
son vermiştir. Böylece Mısır’da kurulan ilk
Türk devleti olan Tolunoğulları yıkılmıştır.

Ahmed b. Tolun ve Humâreveyh zamanın-
da Mısır, tarihinin en parlak devirlerinden
Görsel 5.22
İbn Tolun Camisi (Mısır) birini yaşamıştır. Bu dönem refah, imar, ilim ve irfan devri ol-
muştur. Tolunoğulları Mısır’da ekonomiyi canlandırmış, ziraati
geliştirmiş ve ülkede refah yaygınlaştırmıştır. Sulama işlerine
önem veren Tolunoğlu Ahmed, ekilebilir arazileri çoğaltmış
ve Mısır’da yeni su kanalları açtırmıştır.

Ahmed bin Tolun’un yaptırdığı İbn Tolun Camisi (Görsel 5.22),
bimarhaneler, su kanalları, köprüler, hükûmet sarayı; Huma-
raveyh’in yaptırdığı parklar-bahçeler, içi cıva dolu havuzlar,
Mısır’dan Bağdat’a kadar olan Berid menzilleri, binalardaki
süslemeler imar konusunda sayılabilecekler arasındadır. Tulû-
BİLİYOR MUSUNUZ? niyye Camisi ise Mısır’da Türk usulü yaptırılan ilk cami olup aynı
zamanda minare geleneğini burada başlatan mimari bir eserdir.

158