Page 36 - Tarih 9 | 5.Ünite

5. ÜNİTE

tim-öğretim verilmeye başlanmıştır. Özellikle Abbasiler Dö-
nemi’nde, bilgelik ve hikmet evi anlamına gelen Beytü’l-hik-
me’nin kurulması İslam medeniyetinde bir dönüm noktasıdır.
Beytü’l-hikme, bir araştırma ve eğitim kurumu olup Abbasi
Halifesi el-Me’mun tarafından kurulmuştur. Bilgelik evinin en
önemli görevleri, dönemin ünlü astronom, matematikçi ve
hekimlerini bir araya getirmek ve bilimin çeşitli alanlarındaki
belli başlı eserleri Arapçaya çevirmektir. Grekçe, Süryanice,
Sanskritçe ve Farsça gibi dillerden tercüme edilen çok sayıda
eser, Hizanetü’l-hikme adı verilen kütüphanede toplanmıştır.
Abbasi halifelerinin tıp, astronomi, mantık ve matematik ile
ilgili alanlara teşvik etmesi, kitapları toplatıp tercüme ettirmesi
ve âlimlere ve ediplere karşı cömert tavırları; İslam dünyasın-
da büyük bir fikir hareketini başlatmıştır. Bu dönemde Beytü’l
hikme, Orta Çağ’ın en zengin kütüphanesi ve ilmî araştırma
merkezi hâline gelmiştir (Görsel 5.26).
İslam dünyasında gerçek anlamıyla ilk kütüphane Emevi ha-
lifesi tarafından Şam’da kurulmuştur. Kütüphanecilikte ikinci
önemli gelişme Abbasi Halifesi Me’mun’un Bağdad’ta açtığı
Görsel 5.26 Beyt’ül-hikme’dir. Sultanların saraylarında kütüphaneleri oldu-
Beytü’l-hikme (Minyatür)
ğu gibi bazı âlimlerin de evlerinde özel kütüphaneleri bulun-
duğu bilinmektedir. Ayrıca büyük camilerin yanında halk için
kütüphaneler açılmıştır. Abbasiler ve Selçuklular Dönemi’nde
de kütüphanelerde sayı ve kalite olarak büyük gelişmeler
olmuştur. İslam dünyasında kütüphaneler ve medreseler bi-
limsel gelişmenin en önemli kurumları hâline gelmiştir.
İlimlerin Sınıflandırılması

İslam dünyasında düşüncenin ve bilimin ortaya çıkışının dinî,
siyasi ve sosyal nedenleri vardır. Özellikle Hicret’ten sonra,
İslam Devleti kurulunca çeşitli dinî meseleler ve toplumsal
ihtiyaçlar ortaya çıkmıştır. Hz. Muhammed hayattayken so-
runlara ya doğrudan kendisi cevap vermiş ya da sorunları
vahiy yoluyla çözmüştür. Hz. Muhammed’in vefatından sonra
Suriye, Irak ve İran gibi geniş toprakların İslam Devleti’ne
katılması; vergi ve arazi hukuku, savaş esirlerinin durumu
gibi yeni sorunları ortaya çıkarmıştır. Fethedilen bölgelerde
İslam’ın yayılması; dinin nasıl ve hangi araçlarla anlatılacağı,
toplumsal hayatın nasıl yaşanacağı gibi meseleleri gündeme
getirmiştir. Bu nedenle Müslümanlar, bütün yönleriyle Kur’an’ı
incelemeye ve Hz. Peygamber’in söz ve davranışlarını tes-
pite girişmiştir. Bu çalışmalarla naklî ilimler ortaya çıkmaya
başlamıştır. Sahabelerin Kur’an öğretme faaliyetleri, tefsir ve
fıkıh ilimlerine kaynaklık etmiştir. Abbasi halifelerinin, Latince
ve Süryaniceden Arapçaya çevirttiği eserler ile İslam mede-
niyetinde farklı bilimler ortaya çıkmıştır. İslam coğrafyasının
genişlemesiyle ortaya çıkan ihtiyaçları gidermek için mate-
matik, fizik, kimya, astronomi, tıp, coğrafya, mühendislik gibi
ilimlerle de uğraşılmıştır.

162