Page 12 - Tarih 9 | 6.Ünite

6. ÜNİTE

Türk İslam Dünyasında İlk Edebî Eserler

Kutadgu Bilig (Mutluluk veren bilgi), Türk İslam edebi-
yatının günümüze kadar ulaşan ilk eseri olma özelliğine
sahiptir. Yusuf Has Hacip (Görsel 6.8) eserini 1070’de
Doğu Karahanlı Hükümdarı Uluğ Kara Buğra Han'a Türk-
çe olarak sunmuştur. Eserde insanların hem bu dünyada
hem de ahirette mutluluğu elde edebilmek için nasıl bir
yaşam sürmeleri gerektiği bilgisi verilmiştir. Ayrıca in-
sanın sosyal hayattaki ve devlet nizamındaki görev ve
sorumluluklarına değinilmiş, ideal Türk devlet anlayışının
özellikleri anlatılmıştır. Bu bakımdan eser bir siyasetna-
me olarak kabul edilmiştir. Yusuf Has Hacip, Kutadgu
Bilig’de dört önemli esası kişileştirmiş ve bunları kendi
aralarında konuşturmuştur. Eserde hükümdarın halkına
ve halkın devlete karşı sorumlulukları anlatılmıştır.
Görsel 6.8
Yusuf Has Hacip (Temsilî)
Kişi Görevi Temsil Ettiği Esas

Kün-Toğdı Hükümdar Adalet
Ay-Toldı Vezir Devlet

Ögdilmiş Vezirin oğlu Akıl

Odgurmış Vezirin kardeşi Akıbet

Kutadgu Bilig
Kutadgu Bilig, Türk İslam kültürünün
teşekkül ettiği Uygur kültür havza-
sında ortaya çıkan ve İslami esaslarla
millî değerlerin harmanlandığı Türk
dilinde kaleme alınan siyasetnâme
veya bir nasihatname olarak nitelen-
dirilebilecek bir eserdir (Görsel 6.9).
Kutadgu Bilig, İslam kültür dairesine
Görsel 6.9 girmiş olan Türk topluluklarında ve
Kutadgu Bilig devletlerinde Orta Asya Türk kültü-
(Uygurca)
rünün nasıl ve ne dereceye kadar
YORUMLAYALIM devam ettiği meselesini araştırırken başvuracağımız en zengin
hazinedir (Jamal, 2016, s.5’ten düzenlenmiştir).

Türk-İslam tarihi içerisinde Kutadgu Bilig’in önemi nedir?

Divânü Lûgati’t-Türk Türk tarihinin ilk sözlüğü olup Türk
dilinin abide şaheserlerindendir. İyi bir eğitimle kendini yetiş-
tiren Kaşgarlı Mahmut, bütün Türk dünyasını gezip dolaştık-
tan sonra elde ettiği bilgileri bir araya getirdiği eserini 1077
yılında Abbasi Halifesi Muktedi Billah’a sunmuştur. Divânü
Lûgati’t-Türk; Araplara Türk dilini öğretmek, Türk milletinin
yüceliği ve Türkçenin zenginliğini göstermek amacıyla kale-
me alınmıştır. Bir sözlük gibi hazırlanmış olan eser; Türklerin
tarihi ve coğrafyası, örf ve âdetleri, mutfağı, spor faaliyetleri,

186