Page 20 - T.C. İnkilap Tarihi ve Atatürkçülük | 7.Ünite

TOPLUMSAL DEVRİM ÇAĞINDA DÜNYA VE TÜRKİYE

Mahkeme sonucunda Başbakan Adnan Menderes, bakanlardan Fatin Rüştü
Zorlu ve Hasan Polatkan idam edildiler. 27 Mayıs Askerî Darbesi, tüm darbe-
ler gibi, antidemokratik ve hukuka aykırı bir hareketti.
1960 darbesini 1971 Askerî Muhtırası takip etti. 1961 Anayasası sonrasında
Türkiye’de yeni anayasanın sağladığı ortamda farklı siyasi hareketler gelişme
göstermeye başladı. Siyasal örgütlenmeler serbestçe yapılabildi. Temsili de-
mokrasinin getirilmesiyle toplumun her kesimi mecliste temsil edilebilir hâle
geldi. Özellikle, aşırı politik gruplar yaygın bir şekilde örgütlendi. Bunların
yanında 1950’lerde hızlanan sanayileşme ve kırsal bölgelerden kente göçün
etkisiyle sosyal ve siyasi yaşam, çalkantılı bir sürece girdi. Artan politik geri-
lim yeni bir askerî darbeyi getirdi.

12 Mart 1971’de Genel Kurmay Başkanı ve dört kuvvet komutanının im-
zaladıkları bir muhtıra ile ortaya çıkan darbe, Türk siyasi tarihinde 12 Mart
Muhtırası olarak adlandırıldı. 27 Mayıs Askerî Darbesi’nden farklı olarak bu
sefer yönetime el konulmadı ve parlamento kapatılmadı. Fakat askerî komuta
heyeti, antidemokratik bir yöntemle, hükûmeti ve Meclis’i muhtıradaki şart-
ları yerine getirilmediği takdirde TBMM’yi kapatacaklarını söyleyerek tehdit
etti. Muhtıradaki ilk istek, görevdeki hükûmetin istifa etmesiydi. Seçimle gö-
reve gelmiş olan Adalet Partisi Hükûmeti ve Başbakan Süleyman Demirel bu
isteğe boyun eğmek zorunda kalarak istifa etti. Böylece adı ‘ara rejim’ olarak
konulan 12 Mart Dönemi başladı (Görsel 7.17).

Görsel 7.17: 12 Mart Muhtırası ile ilgili gazete haberi
1970’lerin ikinci yarısından itibaren Türkiye’de siyasi gerilim sokaklara taştı.
Görev başına gelen hükûmetler genelde kısa süreli koalisyon hükûmetleri ol-
duğundan ülkede yaşanan siyasi ve ekonomik sorunlara köklü çözümler geti-
remediler. Artan politik gerilim ve ekonomik darboğaz, bir kargaşa ortamı ya-
rattı. Bu durumu gerekçe gösteren Türk Silahlı Kuvvetleri komuta kademesi
demokrasi dışı bir yöntemle 12 Eylül 1980’de mevcut hükûmete askerî darbe
yaptı (Görsel 7.16). Türkiye Cumhuriyeti tarihinde seçilmiş demokratik yö-
netime karşı yapılan üçüncü açık, antidemokratik müdahale oldu. 12 Eylül as-
kerî yönetimi tarafından hükûmet görevden alındı, TBMM lağvedildi, partiler
kapatıldı ve anayasa tamamen rafa kaldırıldı. Siyasi parti liderleri önce askerî
üslerde gözetim altında tutuldu, ardından yargılandı ve siyasetle ilgilenmeleri
yasaklandı. Türkiye siyasetinin ve ekonomisinin baskı altında yeniden yapı-
landırıldığı bir dönem başladı. Yaşananlar Türkiye’nin demokratikleşmesinin
önünde yeni bir engel oluşturdu.

Düşün ve Tartış
Görsel 7.16: 12 Eylül Askerî 12 Mart Muhtırası ve 12 Eylül Askerî Darbesi’nin demokratik yaşama
Darbesi’yle ilgili gazete haberi olumsuz etkileri nelerdir? Kıyaslayınız.

Türkiye’de teleks kullanılmaya başlandı. Dünyada petrol krizi meydana geldi.
1973 1973

214