Page 8 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 | 8.Ünite

8. Ünite

Metin ve Türle İlgili Açıklamalar

Cumhuriyet Dönemi’nde Eleştiri

Cumhuriyet’in ilk yıllarında daha çok öznel eleştiri örneklerine rastlanırken sonraları nesnel eleşti-
riler ağırlık kazanmaya başlamıştır. Akademik çevreler tarafından esere dönük nesnel eleştiri yöntem-
leri geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Cumhuriyet Dönemi’nde Nurullah Ataç, Orhan Şaik Gökyay, Suut
Kemal Yetkin, Cevdet Kudret, Orhan Burian, Mehmet Kaplan, Berna Moran, Attila İlhan, Asım Bezirci,
Memet Fuat, Fethi Naci, Şerif Aktaş, Hüseyin Cöntürk ve Gürsel Aytaç eleştiri türünde öne çıkan isim-
lerdir. Orhan Şaik Gökyay’ın Destursuz Bağa Girenler, Mehmet Kaplan’ın Şiir Tahlilleri, Berna Moran’ın
Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış, Fethi Naci’nin Yüz Yılın 100 Türk Romanı, Gürsel Aytaç’ın Çağdaş Türk
Romanı Üzerine İncelemeler adlı eserleri Türk edebiyatında eleştiri türünün tanınmış örneklerindendir.
Mehmet Kaplan, Rabia Hatun Şiirleri adlı eleştiri yazısında İsmail Hami Danişmend’in Rabia Hatun
takma adı ile yazdığı şiirleri değerlendirmiştir. Şiirleri tema, ahenk, dil ve anlatım gibi yönlerden ince-
lemiş; bu şiirlerle ilgili yargılarını aşağıdaki cümlelerde olduğu gibi gerekçeleriyle belirtmiştir:
Yazar, şiirine eskilik havası vermek için imaleleri ve uzun sesleri iyice belirtiyor. Ahenk, uzaklık, garabet,
maziyi hatırlatış ve romantik aşk duygusu bu küçük şiirlere hususi bir güzellik veriyor.

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Rabia Hatun Şiirleri adlı metnin ana düşüncesini ve yardımcı düşüncelerini belirleyiniz.
2. Metinde yazara özgü dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.

3. Eleştirmenin ele aldığı şiirlerde ahengi sağlayan unsurların şiire katkısını nasıl değerlendirdiğini
metinden örnekleyiniz.
4. Metnin bütününden hareketle konusuna göre hangi tür eleştiri olduğunu belirleyiniz.
5. Metindeki toplumsal ve kültürel değerlerle içinde yaşadığınız toplumun değerlerini karşılaştırınız.

Yazarın Biyografisi

Mehmet Kaplan (1915-1986): Eskişehir’de doğdu. İlk ve orta-
öğrenimini Eskişehir’de tamamladı. Yüksek Öğretmen Okulunu ve
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölü-
münü bitirdi. 1942’de doktor, 1944’te doçent, 1953’te profesör un-
vanını aldı. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi dekanlığı yaptı,
burada Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü kurdu. Türkiyat Enstitüsü
müdürlüğü; Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurulu üyeliği yap-
tı. Emekli olduktan sonra Marmara Üniversitesinde yüksek lisans ve
doktora dersleri verdi. Yeni Türk edebiyatı alanında pek çok araştır-
macı yetiştirdi.

Mehmet Kaplan; incelediği metinleri gelenek ve zihniyet bağ-
lamında biçim, içerik, üslup, ahenk, sanat vb. yönlerden değerlen-
dirdi. İncelemelerinde tarihî ve psikolojik metodu birlikte kullandı.
Mehmet Kaplan İnceleme-eleştiri, antoloji, ders kitabı, deneme ve makale türünde
(1915-1986)
eserler verdi. Tevfik Fikret Devir-Şahsiyet-Eser, Şiir Tahlilleri, Tanpı-
nar’ın Şiir Dünyası, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar, Hikâye Tah-
lilleri (inceleme-eleştiri); Nesillerin Ruhu, Büyük Türkiye Rüyası, Kültür
ve Dil (deneme); Edebiyatımızın İçinden (makale-deneme-eleştiri)
yazarın eserlerinden bazılarıdır.

240