Page 5 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 7.Ünite

Türklerde Spor

Tepük
Bu oyunun ne zaman ortaya çıktığı tam olarak bilinmese de Orta Asya’da oynandığı bir
gerçektir. Kâşgarlı Mahmud’un Dîvânu Lugâti’t-Türk adlı
eserinde bu oyunun nasıl oynandığı şu şekilde anlatılır.
“Kurşun eritilerek oval şekilde kalıplara dökülür ve bu
kurşunların üzeri keçi kılı veya keçe gibi malzemelerle sa-
rılır. Elde edilen bu büyükçe topa ayak teperek oynanır.”
Günümüzde oynanan futbola çok benzeyen bu oyun
(Görsel 7.7), Timur zamanında da oynanmıştır. Timur
Dönemi’ndeki oyun topları kuzu derisinden yapılmış ve
bu topların içine hava doldurulmuştur. Bu oyun topları,
Görsel 7.7: Tepük oyunu
günümüzdeki toplara daha çok benzemektedir.
Avcılık
Türklerin binlerce yıllık geçmişinde yer alan avcılık sporu, hem savaşa hazırlık hem de
beslenme ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapılırdı. Savaşlardan önce sürgün avları da düzen-
lenirdi.

Mangala
İlk Türk devletlerinde oynanan mangala (Görsel 7.8),
iki kişi arasında oynanan bir tür zekâ oyunudur. Her
oyuncunun kazandığı taşları toplayacağı büyük bir bölüm
ve 12 kuyu bulunan bir tahta üzerinde, 48 taşla oynanır.
Bu oyunda taşlar, her kuyuya dörder taş gelecek şe-
kilde dağıtılır. Her oyuncunun önünde bulunan 6 küçük
kuyu o oyuncuya aittir ve
BİLGİ NOTU oyuncular en fazla taşı Görsel 7.8: Mangala oynayan çocuklar
kendi alanlarında birik-
Hunlar, kayak sporun- tirmeye çalışırlar. Beş set
da önemli bir mesafe kat olarak oynanan oyunun sonunda en fazla taşı toplayan oyuncu,
etmişlerdir. Kayak sporunu, oyunu kazanmış olur.
dizlerinin altında kalan Türklerde bu sporlardan başka; kayak, süngü, matrak,
kısma özel bir araç takarak
yapan Hunlar, hayvanlarını tomak ve çelik-çomak gibi oyunlar da oynanmıştır.
otlatırken de bu kayak araç- İlk Türklerde spor, genel olarak savaşa hazırlık amacıy-
larını kullanmışlardır. la yapılsa da; çetin doğa şartlarına karşı mücadele, eğlence ve
gençlerin her türlü zorluğa karşı bedensel ve ruhsal gelişimini
sağlamak amacıyla da yapılmıştır.

SIRA SİZDE
İlk Türk devletlerinde yapılan spor faaliyetleri hakkında verilen bilgileri, o dönemde
yapılan spor dalları ile eşleştiriniz.
A) İki kişi ile 48 taşla oynanan bir tür zekâ oyunudur.
B) Hem beslenme hem de savaşa hazırlık niteliğinde olan spor dalıdır.
C) İçi saman dolu oğlak derisiyle at üzerinde oynanan oyundur.
Ç) Süvarilerin saldırı ve savunma yeteneklerini geliştirmek için oynadığı oyundur.
D) Birer metrelik sopayla iki takım hâlinde at üzerinde oynanan oyundur.
E) Düğünlerde kızın, kesilen hayvanı kaçırmasıyla başlayan oyundur.

Gökbörü ........ Cirit ........ Kızbörü ........

Mızrak ........ Avcılık ........ Mangala ........

239