Page 134 - Yönetim Bilimi (Tüm Kitap)

Yönetim Bilimi

4.3. Z TEORİSİ

1960’lı yıllarda Psikolog Douglas McGregor (Daglıs MekGregır) tarafından
ortaya konulan X ve Y kuramları hakkında birinci ünitede bilgi edinmiştiniz.
William Ouchi’nin (Vilyım Uçi) “Z Teorisi”, X ve Y teorilerinden hareketle or-
taya konduğu için bu teorilerin varsayımlarını da hatırlamamız gerekecek.
X Teorisi’nin varsayımları şu şe-
kildedir:

• İnsan, yapısı gereği tembeldir, işi
sevmez, sorumluluktan kaçar, hırs-
lı değildir ve mümkün olduğunca
az çalışır. Bu sebeple yeterli çaba-
yı göstermeleri için çalışanlar zor-
lanmalı, denetlenmeli, yönetilmeli
ve ceza ile korkutulmalıdır (Görsel
4.6).

• İnsan bencildir; bu sebeple örgü-
Görsel 4.6: Denetlenen çalışan
tün amaçlarına karşı kayıtsızdır.
• İnsan, yapısı gereği gelişime karşı direnç gösterir.

• İnsan, pek akıllı değildir; kolayca aldatılır.
Y Teorisi’nin varsayımları şu şekildedir:
• Fiziki ve zihnî çabanın harcanması, oyun ya da dinlenme kadar önemlidir.

• İnsan, iş yapmayı sever ve çalışmak onu mutlu eder.
• Sıkı kontrol ve ceza, çabayı örgütsel amaçlara yöneltecek tek yol değil-
dir. İnsanlar, bağlanmış oldukları amaçlara
hizmet ederlerken kendi kendilerini yönet-
me ve denetleme yollarını kullanırlar (Gör-
sel 4.7).
• Amaçlara bağlılık, insanlara sunulan ki-
şilik ihtiyaçlarını karşılama gibi ödüllerle
sağlanır.
• Uygun koşullar altında sıradan bir kişi,
sorumluluğu sadece kabul etmeyi de-
ğil, aramayı da öğrenir. Sorumluluktan
kaçma, insanın doğuştan bir özelliği de-
ğil, kötü yönetim anlayışlarının insanları
olumsuz etkilemesinin sonucudur.
• Modern sanayi hayatında, normal insa-
nın yeteneklerinin sadece bir kısmından
faydalanılmaktadır.

Görsel 4.7: Ödüllendirilen çalışan
132