Page 37 - Özel Eğitim İhtiyacı Olan Öğrenciler
P. 37
ÖZEL EĞITIM IHTIYACI OLAN ÖĞRENCILER
Dil ve İletişim Özellikleri
Zihinsel yetersizlik yaşayan bireyler, hayatlarının baş-
langıcından itibaren hem alıcı hem de ifade edici dil işlevlerinde
çeşitli düzeylerde zorluklar yaşayabilmektedir (Akoğlu, 2017).
Bu bireylerde dil ve konuşma gelişimi genellikle gecikmelerle
karşılaşır ve dil ile iletişim alanlarında önemli güçlüklerle mü-
cadele etmektedirler. Bu güçlükler, dil gelişimindeki gerilikler
ve gecikmeler veya iletişimi başlatma ve sürdürmede yaşanan
sorunlar şeklinde kendini gösterebilir. Bazı zihinsel yetersizlik
yaşayan bireyler kendilerini çok iyi ifade edebilir ve akıcı konu-
şabilirken, diğerleri günlük konuşmanın yapısını anlamakta zor-
lanabilir. Bunların kelime dağarcıkları genellikle sınırlıdır ve daha çok somut kelimeler içerir; az sayıda sıfat ve
zamir kullanımı gözlemlenebilir (Kıyak, 2016). Ayrıca, kullandıkları kelimeler ve cümlelerde de çeşitlilik sınırlıdır.
Bazı zihinsel yetersizliği olan bireyler, soyut kavramları anlamada ve karmaşık sözdizimi yapılarını
kullanmada zorluk çekerler (Akoğlu, 2017). Alan yazında, zihinsel yetersizliğin tipi ve şiddetine bağlı olarak
bu bireylerin iletişim girişimlerine tepkisiz kaldıkları, jest ve mimik kullanımında aktif olmadıkları gibi iletişim
problemleri yaşadıkları ifade edilmektedir. İfade becerileri zayıf olan zihinsel yetersizliği olan bireyler, kendi
düşüncelerini başkalarına aktarmakta güçlük çekerler ve düşüncelerini açıkça ifade etmekte zorlanırlar.
Zihinsel yetersizliği olan kişilerin konuşma sorunları genellikle sesletim hataları ve konuşma akıcılığı ile
ilgili olup, en yaygın sesletim hataları arasında sesin yanlış yerine başka bir sesin kullanılması, seslerin atlanma-
sı, eklenmesi veya bozulması bulunur.
Zihinsel yetersizliği olan bireylerde bilişsel gelişimdeki kısıtlılıklar dil gelişimlerini de olumsuz etkilemek-
tedir. Dil gelişimindeki bu kısıtlar, sosyal etkileşim ve öğrenme süreçlerini kötü yönde etkileyebilmektedir (Kıyak,
2016). Ayrıca, bireylerin zihinsel yetersizliğinin şiddeti ne kadar fazlaysa, dil gelişimindeki sınırlılıklar da o dere-
ce artış göstermektedir (Topbaş, 2007).
Davranış Özellikleri
Zihinsel yetersizliği olan bireyler, genellikle tipik gelişim gösteren yaşıtlarına kıyasla daha fazla dav-
ranışsal sorunlar yaşama eğilimindedir. Bu bireyler arasında içe kapanıklık, agresif ve antisosyal tutumlar,
kendine zarar verme eğilimleri, hiperaktivite, saldırganlık ve tekrarlayan davranışlar gibi çeşitli problemli dav-
ranışlar sıkça rastlanmaktadır (Aman, 1991). Sosyal becerilerde sınırlılıkları olanlar genellikle saldırgan dav-
ranışlar sergileyebilir. Bunun yanı sıra, sosyal olarak kabul edilemeyen problemler davranışlarda bulundukları
da bilinmektedir (Çifci ve Sucuoğlu, 2004). Ayrıca, konuşma yetisi kısıtlı olan zihinsel engelli bireyler, bu iletişim
sorunları nedeniyle davranış problemleri gösterebilmektedir (Erbaş, Kırcaali-İftar ve Tekin-İftar, 2004).
Araştırmalar, kaynaştırma sınıflarında eğitim alan öğrencilerin sınıf içi uyum sorunları yaşadıklarını,
arkadaş edinmekte güçlük çektiklerini ve kavga veya küfür gibi istenmeyen davranışlarda bulunduklarını gös-
termektedir (Güleryüz, 2009; Sülün, 2012). Bu tür davranışlar, sosyal kabul görme ve arkadaşlarla veya öğret-
menlerle olan ilişkiler üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır (Öncül, 2018).
37
