Page 51 - Özel Eğitim İhtiyacı Olan Öğrenciler

ÖZEL EĞITIM IHTIYACI OLAN ÖĞRENCILER

İletişimde dil kullanımında OSB'li bireyler bazen monolog şeklinde uzun konuşmalar yapabilir, bağ-
lama uygun olmayan ciddi ve resmi bir konuşma tarzı sergileyebilir, iletişim partnerinin yorumlarını dikkate
almaz, genellikle sadece kendi ilgi alanları üzerine konuşmak isterler. Ayrıca farklı konulara geçiş yaparken
büyük zorluk ve isteksizlik gösterir, ses yüksekliğini düzenleyemez, içsel düşüncelerini sesli olarak ifade eder,
konuşma hızını ve vurgusunu kontrol etmekte zorlanırlar (Diken, 2016; Ege, 2006; Sucuoğlu, 2003).

Sosyal ve Duygusal Özellikler
OSB'li bireylerin temel özelliklerinden biri de sosyal etkileşimde yaşadıkları zorluklardır. Bu zorluklar,
tıpkı dil ve iletişim becerilerindeki yetersizlikler gibi erken çocukluk döneminde belirtilerini göstermeye başlar.
OSB'li çocuklar, ilk etkileşim eşleri olan ebeveynleriyle duygusal paylaşımda bulunmakta zorlanırlar. Ebeveyn-
lerinin duygusal ifadelerine karşılık vermemeleri, karşılıklı etkileşimi olumsuz etkiler. Bu durum, ilerleyen yaşlar-
da arkadaş edinmede zorluklar ve sosyal izolasyon olarak kendini gösterebilir. OSB'li bireylerin sosyal, davra-
nışsal ve duygusal gelişimleri birbiriyle yakından ilişkilidir. Temelde sahip oldukları dil ve iletişim yetersizlikleri,
sosyal bağlamlarda sosyal ve duygusal yetersizliklere ve davranış sorunlarına yol açabilmektedir. Bu nedenle
OSB'li bireylerin gelişimsel değerlendirmesi yapılırken sosyal, davranışsal ve duygusal gelişimleri bir bütün ola-
rak ele alınmalıdır (Töret, 2016).
OSB'li bireyler, sosyal ve duygusal davranışlarında tipik gelişim gösteren bireylerden farklılıklar göste-
rirler. Bu farklılıklar; göz teması kurmama, jest ve mimikleri kullanma ve anlamada güçlük yaşama, konuşmada
isteksizlik, akranlarla ilişki kurma ve sürdürme güçlüğü, yaşından büyük veya küçük olan bireylerle etkileşim
kurmayı isteme, sosyal mesafe sorunları, olağan dışı ses kullanımı, sadece kendi özel ilgi duyduğu alanlarla
ilgili kişilerle ilişki kurmayı isteme, grup etkileşimlerinden kaçınma gibi alışılagelmişin dışındaki davranışlardır.
(Birkan, 2010; Diken, 2016; Korkmaz, 2000; Rakap vd., 2017; Sucuoğlu, 2003; Töret, 2016).
Zihin kuramı; bireyin kendisinin ve başkalarının inanç, istek, duygu, düşünce ve bilgi gibi zihinsel durumlarını
anlayabilme ve bu bilgiler ışığında davranışlar hakkında yorum ve çıkarımlarda bulunabilme becerisini ifade
eder (Kana vd., 2014; Wellman, 2014). OSB'li bireyler, zihin kuramı becerilerinde sınırlılıklar yaşamaktadırlar
(Rakap vd., 2017). OSB'li bireylerde görülen zihin kuramı becerilerindeki sınırlılıkların yol açtığı bazı davranışlar
şunlardır:

• Başkalarının dikkatini çekmek için yapılan girişimlere tepkisiz kalabilme: kendilerine seslenildiğinde
tepki vermeme veya başkalarının yaptıklarına yanıt vermeme,

• Akranlarının ilgisine kayıtsız kalma: yaşıtlarının ilgi duyduğu olaylara veya nesnelere kayıtsız kalabil-
me; içeri giren, ayrılan veya konuşmaya başlayan birine karşı ilgisiz davranabilme,

• Duyguları anlama ve ifade etmede zorlanma: etrafındaki insanların mutlu, üzgün, sinirli veya heye-
canlı olduğunu anlamakta güçlük çekebilme ve bu durumlarda uygun duygusal tepkiler verememe gibi
davranışlardır. (Birkan, 2010).

51