Page 53 - Özel Eğitim İhtiyacı Olan Öğrenciler

ÖZEL EĞITIM IHTIYACI OLAN ÖĞRENCILER

Duyusal Özellikler
OSB'li bireylerin tanı kriterleri arasında, çevreden gelen duyusal uyaranlara karşı alışılmadık tepkiler
verme veya tepkisiz kalma durumu yer almaktadır. Yaşadığı bu durumlar bireylerin davranışlarının özelliklerine
dair ipuçları barındırır. DSM-5'e göre (APA, 2013), çevreden gelen uyaranlara (ısı, korku, ses vb.) karşı aşırı veya
az tepki verme, belirli uyaranlara (ses, koku, yüzey, ışıklı ve dönen nesneler vb.) karşı aşırı ilgi bu ipuçlarından-
dır.
Burada bahsedilen aşırı ilgi çeşitli şekillerde kendini gösterebilir. Parlak, ışıklı ve özellikle dönen nesne-
lere karşı yoğun bir ilgi duyabilir ve bu nesneleri uzun süre izleyebilirler. Ayrıca insan yüzüne bütüncül bakmak
yerine göz, burun veya ağız gibi belirli bölümlere odaklanabilirler. Yüksek seslerden rahatsız olabilir ve gürültü-
lü ortamlarda odaklanmakta zorluk yaşayabilirler. Yüksek sese maruz kaldıklarında fiziksel olarak kulaklarını
kapatabilir veya gürültüyü bastırmak için tekrarlayan sesler çıkarabilirler. Belirli dokulara karşı aşırı duyarlı
veya duyarsız olabilirler. Örneğin yumuşak dokulara karşı aşırı hassasiyet gösterebilir veya sert dokulara do-
kunmaktan hoşlanabilirler. Aşırı soğuk ve soğuğa karşı tepkisiz kalabilirler. Kokulara karşı aşırı duyarlı veya
duyarsız olabilirler. Rahatsız edici kokulara tepkisiz kalabilir veya alışılmadık kokulara aşırı tepki verebilirler.
Ayrıca acı ve tat alma duyularında sınırlılıklar yaşayabilir ve bu nedenle yemek tercihlerinde farklılıklar göstere-
bilirler. Müzik ve ritimlerdeki melodi değişikliklerine ve içeriklerine karşı aşırı hassasiyet gösterebilirler (Baranek
vd., 2006; Klin vd., 2002; Rakap vd., 2017).

Motor Beceriler ve Oyun
OSB'li bireylerin oyun becerileri, tipik gelişim gösteren akranlarına göre daha sınırlıdır. Yalnız oynama-
yı tercih eden OSB'li çocuklar, sembolik ve kurgusal oyunlarda daha az süre harcarlar ve oyunlarında daha az
esneklik, kurgusallık, yaratıcılık ve çeşitlilik sergilerler (Jarrold ve Conn, 2011; Töret vd., 2014). OSB'li çocuklar,
işlevsel ve kurgusal oyunlarda nesneleri manipüle etme, jest ve mimik kullanma ve oyunun gerektirdiği role uy-
gun ses tonu ve vurgu kullanma gibi davranışları da akranlarına göre daha az sergilerler.
OSB'li çocuklar, oyuncaklarla oynarken tipik gelişim gösteren çocuklardan farklılıklar gösterebilirler.
Oyuncakları üretildikleri amaç dışında kullanmayı tercih edebilirler. Örneğin legoları sıraya dizmek, arabaları
renklerine göre ayırmak veya oyuncakların belirli parçalarıyla ilgilenmek gibi davranışlar sergileyebilirler. Ayrı-
ca OSB'li çocuklar; sözel şarkı, tekerleme ve diyaloglar içeren sosyal oyunlara karşı tepkisiz kalabilirler. (Birkan,
2010).

Öğretim Uygulamaları
OSB'li bireylere erken dönemde yoğun ve bilimsel dayanaklı yöntemler kullanılarak sunulan özel eğitim
ve öğretim hizmetleri hem bireylerin hem de ailelerinin yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir. OSB'nin kar-
maşık yapısı ve çok disiplinli bir yaklaşım gerektirmesi, sunulan eğitim ve müdahale hizmetlerinin etkili ve ve-
rimli olmasını zorunlu kılmaktadır. Bilimsel dayanaklı yöntemler kullanılarak uygulanan erken müdahale prog-
ramları, OSB'li bireylerde problem davranışlarda azalma, beceri alanlarında gelişme gibi olumlu sonuçların
alınmasını ve OSB belirtileri gösteren ancak henüz tanı almamış çocuklar için OSB riskini azaltabilir ve hatta
tanının ortadan kalkmasını sağlayabilir. (Hebbeler vd., 2007; Heward, 2013; Odom ve Connie, 2015).

53