Page 57 - Özel Eğitim İhtiyacı Olan Öğrenciler

ÖZEL EĞITIM IHTIYACI OLAN ÖĞRENCILER

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER

Zorlu bir süreç olarak bilinen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanısı, çocukluk döne-
mi psikiyatrik bozuklukları içinde sıkça rastlanan ve genellikle ömür boyu süren bir nörogelişimsel bozukluk ol-
duğu belirtilmektedir (Froehlich ve ark., 2011). DEHB özellikleri bakımından tanı sürecini karmaşık hâle getirir
ve alan uzmanları için önemli bir meydan okuma oluşturur.

1. Tanım ve Sınıflama
DEHB, American Psychiatric Association (APA) tarafından 2013 yılında, bireyin gelişimsel düzeyine uygun ol-
mayan ve toplumsal ile okul veya iş hayatındaki aktiviteler üzerinde olumsuz etkiler yaratan dikkatsizlik, aşırı
hareketlilik ve dürtüsellik özellikleri ile tanımlanmıştır.
Amerikan Psikiyatri Birliği (American Psychiatric Association - APA) tarafından yayımlanan ve öğrencilerin
çeşitli yetersizlik gruplarını belirlemede kullanılan Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders’a
(DSM) göre DEHB üç kategoride sınıflandırılmaktadır.

Dikkatsizliğin Baskın Aşırı Hareketlilik/Dürtüselliğin
Bileşik Görünüm
Olduğu Görünüm Baskın Olduğu Görünüm
Hem dikkatsizlik h em d e aşırı Dikkatsizlik tanı ölçütleri karşıl- Aşırı hareketlilik ve dürtüsellik
hareketlilik/dürtüsellik t anı anmıştır ancak aşırı hareketli- tanı ölçütleri k arşılanmıştır
ölçütleri k arşılanmıştır. Bu lik/dürtüsellik t anı ölçütleri ancak dikkatsizlik tanı ölçütleri
görünüm, DEHB'nin en yaygın yeterince karşılanmamıştır. B u yeterince karşılanmamıştır. Bu
formudur ve her iki kategorid- görünümde birey genellikle durumda birey sürekli hareket
en d e altı y a da d aha f azla dikkatini sürdürmede güçlük halindedir, sıklıkla yerinde
belirti gösterir. çeker, bireyin dikkati kolayca duramaz, dürtüsel davranışlar
dağılır ancak birey aşırı sergiler f akat d ikkatsizlik
hareketlilik v eya dürtüsellik açısından b elirgin bir sorun
belirtileri göstermez. göstermez.

2. Tanılanma Süreci
DEHB tanısında, öğrencilerin değerlendirilmeleri sırasında başvurulan temel kaynaklardan biri, Ame-
rikan Psikiyatri Birliği (American Psychiatric Association - APA) tarafından yayımlanan Diagnostic and Statis-
tical Manual of Mental Disorders (DSM)’dir. DSM, özellikle öğrencilerin çeşitli yetersizlik gruplarını belirlemede
kullanılır. 2013 yılında güncellenen DSM’nin beşinci sürümü olan DSM-5, halen kullanımdadır. DSM-5, DEHB’yi
dikkat eksikliği ve aşırı hareketlilikle ilgili beş ana tanı ölçütünü içeren bir bölümle detaylandırır. Bu tanı ölçütle-
ri, DEHB'nin tanılanmasında kritik öneme sahiptir ve aşağıda özetlenmiştir.
Ölçüt A: Süregelen dikkatsizlik ve/veya aşırı hareketlilik, dürtüsellik örüntüsü ile işlevselliği ya da gelişi-
mi bozan belirtiler. Bu belirtiler iki ana kategoride değerlendirilir:
1. Dikkatsizlik

2. Aşırı hareketlilik ve dürtüsellik
Ölçüt B: Belirtilerin en azından bazılarının on iki yaşından önce başlamış olması gerekir.

Ölçüt C: Belirtiler birden fazla ortamda (örneğin okul ve ev) gözlemlenmelidir.
Ölçüt D: Bu belirtilerin toplumsal, akademik veya işlevsel alanlarda açık bir bozulmaya neden olduğu-
nun kanıtları olmalıdır.
57