Page 34 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

• E: Zehirli inorganik atıklar, ağır metal tuzları ve bunların çözeltileri. Bu tür maddeleri içeren kaplar; çok sağlam
olmalı, sıkıca kapatılmalı ve uygun şekilde etiketlenmelidir.
• F: Zehirli yanıcı bileşikler. Sağlam, sızdırmaz ve etiketli kaplarda toplanmalıdır.
• G: Cıva ve inorganik cıva tuzları.
• H: Geri kazanılabilecek metal tuzları atıkları. Her metal tuzu atığı ayrı kapta toplanmalıdır.
• I: İnorganik katılar.

Küçük miktarlardaki atıklar, toplandıktan sonra mümkünse zararsız hâle getirilmelidir. Nötralizasyon sırasında da
şiddetli reaksiyonlar oluşabileceğinden dikkatli olunmalı ve deneyimli eleman tarafından az miktarda maddeyle,
yeterli büyüklükte kaplar kullanılarak yapılmalıdır. Laboratuvar atıklarının bertaraf edilmesi için uygulanabilecek
bazı işlemler aşağıda verilmiştir.
1. Çok az miktardaki halojensiz çözgenler, halojenli çözgenlerle birlikte muhafaza edilebilir. Atıklar içinde perok-
sit bulunup bulunmadığı tespit edilmelidir.
2. Organik asitlerin sulu çözeltileri sodyum bikarbonatla dikkatle nötralize edilmeli, pH değeri kontrol edildikten
sonra D kabına konmalıdır. Aromatik karboksilik asitler, seyreltik hidroklorik asitle çöktürülür ve süzülür. Çö-
kelek, C kabına; süzüntü, D kabına konur.
3. Organik bazlar ve aminler A veya B kabına konabilir. Hoş olmayan kokuları (buharlaşmayı) önlemek için sey-
reltik HCl veya H SO ile nötralize edilebilir.
4
2
4. Nitriller ve merkaptanlar sodyum hipoklorit çözeltisiyle birkaç saat süreyle karıştırılarak oksitlendirilmeli, ok-
sitleyici maddenin kalan kısmı tiyosülfatla nötralize edilmelidir. Organik faz, A kabına; sulu faz, B kabına alınır.
5. Suda çözünen aldehitler, seyreltik hidrojen sülfit çözeltisiyle reaksiyona sokularak bisülfitlere dönüştürül-
dükten sonra A veya B kabına konur.
6. Organometalik bileşikler genellikle organik bir çözgende çözünmüş durumdadır. Bu bileşikler, kapalı çe-
kerocakta n-butanol içine damla damla ilave edilir ve oluşan yanıcı gaz dışarı alınır. Gaz çıkışı tamam-
landıktan sonra 1 saat daha karıştırılmaya devam edilir ve üzerine fazlaca su ilave edilir. Organik faz, A
kabına; sulu faz, B kabına alınır.
7. Kanserojen, çok toksik ve zararlı bileşikler F kabına alınır. Bununla birlikte alkil sülfatlar gibi kanserojen bi-
leşikler, buzla soğutulmuş amonyak içine şiddetle karıştırma yapılırken damla damla ilave edilerek zararsız
hâle getirilebilir. pH değeri kontrol edilen karışım D kabında toplanır.
8. Organik peroksitler, Perx (Pereks) testiyle tespit edilip uzaklaştırılır. Organik atıklar, A veya B kabına; sulu çö-
zeltiler, D kabına alınır.
9. Asit halojenürleri yüksek miktardaki metanol içine damla damla ilave edilerek metil esterlerine dönüştürülür.
Bu reaksiyon, birkaç damla HCl eklenerek hızlandırılabilir. NaOH ile nötralize edilir, pH değeri kontrol edilerek
B kabına konur.
10. İnorganik asitler ve anhidritleri, buzlu su içine dikkatlice karıştırılarak seyreltilmeli ve NaOH çözeltisiyle nöt-
ralize edilmelidir. D kabına konmadan pH değeri kontrol edilmelidir. Dumanlı sülfürik asit, dikkatle damıtılarak
%40’lık sülfürik asitle karıştırılır. Bu sırada buzla soğutma yapılmalıdır.
11. İnorganik bazlar gerektiğinde karıştırma yapılarak suya ilave edilir, çekerocakta HCl ile nötralize edilir. pH de-
ğeri kontrol edildikten sonra D kabına konur.
12. İnorganik tuzlar, I kabında; nötral tuz çözeltileri, D kabında toplanır.
13. Ağır metal tuzları ve çözeltileri E kabına konur. Raney nikeli, sulu süspansiyon hâlinde HCl içine çözünme olun-
caya kadar ilave edilir. Raney nikeli veya süzülen çökeleği kurutulmamalıdır. Aksi taktirde buharı kendiliğinden
tutuşur.
14. Talyum tuzları ve sulu çözeltileri çok toksik özellikleri nedeniyle ciltle temas etmemeli, E kabında toplanmalıdır.
15. İnorganik selenyum bileşikleri zehirlidir ve E kabında toplanır. Sulu çözeltideki selenyum tuzları derişik nitrik
asitle reaksiyona sokularak elementel selenyum geri kazanılabilir. Karışıma sodyum bisülfit çözeltisi katılınca
elementel selenyum çöker, sulu faz D kabına konur.

33