Page 38 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

ç) Çalışmada kullanılan madde, yöntem ve teknik, cihazlar, araç ve gereç kaynaklı tehlikeler.
d) Kuvvetli akım, aydınlatma, topraklama gibi elektrik tesisatının bileşenleri ile ısıtma, havalandırma, atmos-
ferik ve çevresel şartlardan korunma, yangın önleme ve mücadele ekipmanı ile benzeri yardımcı tesisat ve
donanımlardan kaynaklanabilecek tehlikeler.
e) Çalışanların laboratuvar güvenliği ile ilgili bilgilendirilmemesi veya uygun talimat verilmemesi sonucu or-
taya çıkabilecek tehlikeler.
2. Risklerin Belirlenmesi ve Analizi: Tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlike-
lerden kaynaklanabilecek risklerin hangi sıklıkta oluşabileceği ile bu risklerden kimlerin, nelerin, ne şekilde ve
hangi şiddette zarar görebileceği belirlenir. Bu belirleme yapılırken mevcut kontrol tedbirlerinin etkisi de göz
önünde bulundurulur. Analiz edilen riskler, kontrol tedbirlerine karar verilmek üzere etkilerinin büyüklüğüne
ve önemlerine göre en yüksek risk seviyesine sahip olandan başlanarak değerlendirilir.
3. Risk Kontrol Adımları: Risk kontrol adımları aşağıda verilen hususlara dikkat edilerek uygulanır.
a) Analiz edilerek etkilerinin büyüklüğüne ve önemine göre sıralı hâle getirilen risklerin kontrolü amacıyla
yapılan planlamaya göre riskin tamamen bertaraf edilmesi, bu mümkün değil ise riskin kabul edilebilir se-
viyeye indirilmesi için aşağıdaki adımlar uygulanır.
• Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması.
• Tehlikelinin, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olanla değiştirilmesi.

• Riskler ile kaynağında mücadele edilmesi.
b) Risk kontrol adımları uygulanırken toplu korunma önlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre öncelik
verilmesi ve uygulanacak önlemlerin yeni risklere neden olmaması sağlanır.

c) Belirlenen risk için kontrol tedbirlerinin hayata geçirilmesinden sonra yeniden risk seviyesi tespiti yapılır.
Elde edilen sonuç kabul edilebilir risk seviyesinin üzerinde ise risk kontrol adımları tekrar edilir.

Risk yönetimi, temelde dört düzeyde oluşturulur. Belirlenen tehlikeler ve bunlara bağlı risk kontrolleri önem sırasına
göre “tehlikenin yok edilmesi için önlemler, mühendislik önlemleri, yönetimsel önlemler ve kişisel önlemler” olarak
sıralanabilir. Örneğin elektrolit bir çözelti ihtiyacını karşılamak için kullanılan ve göze sıçraması hâlinde çok tehlikeli
olan hidroklorik asit çözeltisini sodyum klorür çözeltisi ile değiştirmek, birinci düzeyde en iyi kontrol yöntemidir.
İkinci düzeyde yer alan mühendislik kontrolleri, tehlikenin kaynağında sınırlandırılmasını ve etrafa zarar vermesini
engellemeyi hedefler. Örneğin tehlikeli kimyasallarla
çalışırken Görsel 2.1’deki gibi çekerocak kullanılması,
bulaş riski olan tehlikeli mikroorganizmalarla çalı-
şırken biyogüvenlik kabininde çalışılması bir mühen-
dislik kontrolüdür. Yanıcı ya da parlayıcı kimyasalla-
rın yangına dayanıklı özel dolaplarda saklanması,
kesici-delici malzemelerin kullanıldıktan sonra uy-
gun malzemeden yapılmış atık kaplarda toplanması
mühendislik kontrolüne örnektir. Özellikle mikrobi-
yoloji laboratuvarlarında bulunan ve tek yönlü hava
akımını sağlayan havalandırma-iklimlendirme sis-
temleri de patojenlerin dış ortama kaçmasını engel-
lediğinden yine önemli bir mühendislik kontrolüdür.
Üçüncü düzeyde yer alan yönetimsel kontroller ise Görsel 2.1: Çekerocak kullanımı
yönetim sorumluluğunda olan, işleyiş ile ilgili yazılı kural ve uygulamaların oluşturulmasını ve bunlarla ilgili bilgi-
lendirme yapılmasını, eğitimlerin verilmesini, risk değerlendirme çalışmalarını ve kontrol önlemlerini içerir. Her la-
boratuvar için bir laboratuvar güvenliği kitapçığı hazırlanması yönetsel kontrol için örnektir. Dördüncü düzey olarak
ifade edilen kişisel önlemler, kişisel koruyucu donanımların kullanılması ile sağlanır. Eldiven, önlük ve maske gibi
kişisel koruyucu ekipmanlar, kişi ile tehlike arasında bir engel oluşturarak kişiyi tehlikelerden koruyan sistemlerdir.

37