Page 37 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Laboratuvar Çalışmaları Öncesi Bilinmesi Gerekenler

2. LABORATUVAR ÇALIŞMALARI ÖNCESİ BİLİNMESİ GEREKENLER

Güvenli bir laboratuvar çalışması; her durumda güvenlik kurallarını bilmeyi ve uygulamayı, karşılaşabilecek tehlike
ve riskleri tanımlamayı, kontrol etmeyi, önlemeyi veya bunların etkisini en aza indirmeyi gerektirir. Aynı zaman-
da kaza olasılıklarına hazırlıklı olmak ve gerektiğinde acil durum müdahalesi hakkında bilgi sahibi olmak da önem
taşımaktadır. Bu gereklilikler için aşağıda belirtilen hususlar göz önüne alınarak değerlendirme yapılmalı, ihtiyaç
duyulacak bilgiler elde edilmelidir.
• Fiziksel, kimyasal veya biyolojik tehlikeler
• Elektriksel tehlikeler
• Cihazların bakım ve periyodik kontrollerinin yapılması
• Kullanılacak yöntem ve tekniğin seçilmesi
• Teknolojiden nasıl yararlanılacağının bilinmesi

Bu değerlendirme kriterlerine göre örneğin tehlikeli ve toksik olan kimyasal maddelerin yerine daha az tehlikeli,
alternatif bir maddeyi araştırmak ve uygun koruyucu ekipman ile çalışmak insan ve çevre güvenliğine ve enerji
tasarrufuna katkı sağlayan bir iyileştirme olabilir. Bunun yanı sıra ayırma ve saflaştırma işleminde çözücü gerektir-
meyen bir teknik seçmek de benzer fayda sağlayacaktır.

2.1. LABORATUVAR GÜVENLİĞİ VE RİSK DEĞERLENDİRMESİ

Laboratuvar ortamı ve yapılan çalışmaların doğası gereği laboratuvarlar; kimyasal, biyolojik ve fiziksel tehlikelerin
söz konusu olduğu yerlerdir. Bu tehlikelerin risk oluşturup oluşturmadığı, oluşturuyor ise tehlikeye maruz kalınması
durumunda bunun sonuçlarının ne olacağı ve bu sonuçlarla nasıl mücadele edilmesi gerektiği bilinmelidir. Bu ne-
denle laboratuvar güvenliğinin temelini risk değerlendirme oluşturur. 29.12.2012 tarih ve 28512 sayılı Resmî Gaze-
te’de iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden yapılacak risk değerlendirmesinin usul ve esaslarını düzenlemek
amacıyla İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği yayımlanmıştır. Bu yönetmeliğe göre
• Tehlike: İş yerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya iş yerini etkileyebilecek zarar veya hasar
verme potansiyeli,
• Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimali,
• Risk Değerlendirmesi: İş yerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin
riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilme-
si ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalar

şeklinde tanımlanmıştır.
İlgili yönetmelik doğrultusunda iş sağlığı ve güvenliği yönünden laboratuvarda çalışma ortamının ve çalışanların
sağlık ve güvenliğini sağlama, sürdürme ve geliştirme amacı ile aşamaları aşağıdaki şekilde sıralanan risk değer-
lendirmesi yapılır.

1. Tehlikelerin Tanımlanması: Tehlikeler tanımlanırken çalışma ortamında bulunan fiziksel, kimyasal, biyolojik,
ergonomik ve benzeri tehlike kaynaklarından oluşan veya bunların etkileşimi sonucu ortaya çıkabilecek tehli-
keler belirlenmelidir. Bu belirleme yapılırken aşağıda değinilen hususlar, bu hususlardan etkilenecekler ve ne
şekilde etkilenebilecekleri göz önünde bulundurmalıdır.
a) Laboratuvarın yeri ve konumu nedeniyle ortaya çıkabilecek tehlikeler.
b) Çalışmayı yürüten kişiden kaynaklı tehlikeler.
c) Çalışmaya uygun kişisel koruyucu ekipmanların kullanılmamasından veya çalışanların fiziksel özelliklerine
uygun tasarlanmamasından kaynaklanabilecek tehlikeler.

36