Page 30 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

• Dolu ve boş tüpler -karışmalarını önlemek amacıyla- ayrı bölümlerde depolanmalıdır.
• Yanıcı gaz içeren tüpler; oksijen ve azot oksit tüpleri ile aynı ortamda depolanmamalıdır.
• Gaz tüpleri, açık aleve ve yüksek sıcaklıklara maruz bırakılmamalıdır.
• Tüpler, mümkünse laboratuvarlarda bırakılmamalıdır. Yangın anında yangın söndüren kişiler için büyük tehlike
doğurur. Tüpler, laboratuvar dışında muhafaza edilmeli; gaz, borularla laboratuvara getirilmelidir.
• Tüpler; laboratuvara yakın, havalandırılabilen ve ısıya karşı izole edilmiş odalarda muhafaza edilmelidir. Bu
imkân yoksa tüp deneyden önce laboratuvara getirilir, deney sonunda muhafaza edileceği odaya geri götü-
rülür.
• Asansörde zehirli veya boğucu gaz tüplerinin taşınması sırasında insanların da o asansörü kullanmasına izin
verilmemelidir.
• Tüpler kullanılmadığı zaman üzerindeki basınç göstergesi sökülüp tüpün başlığı tekrar takılmalı ve bu şekilde
muhafaza edilmelidir.
• Toksik ve korozif gazlar laboratuvarda çekerocakta ve küçük tüpler içinde bulundurulabilir.

Gaz Tüplerinden Gaz Alınması
Tüplerin ağız kısmında, yan tarafta basınç düşürücünün takılacağı vidalı bir bağlantı ucu bulunur. N , O , asal gazlar,
2
2
gaz hâlindeki hidrokarbonlar, CO ve CO gibi yüksek basınç altındaki gazlar bir basınç düşürücü manometre yardı-
2
mıyla tüpten dışarı alınır. Amonyak, HCI, SO ve Cl gibi sıvılaştırmış gazlar ise Görsel 1.9’da gösterilen tipte basit bir
2
2
iğneli valf ile tüpten dışarı alınabilir.

a) İğneli valf b) İğneli valf mekanizmasının açık hâli
Görsel 1.9 (a,b): Gazın iğneli valf ile tüpten dışarı alınması

Gazın cinsine göre farklı valfler kullanılmalıdır. Valflerin montajı, konuyla ilgili teknik kişiler tarafından yapılmalıdır.
Gaz dışarı alınırken önce ana valfin kapalı olan çıkış valfi açılır. Ana valf elle açılamıyorsa tüp kesinlikle zorlanma-
malı ve satıcı firmaya geri gönderilmelidir. Ana valfin çalışmaması genellikle korozif gazIarın etkisi sonucu oluş-
makta olup açılmaya çalışılması büyük tehlikelere neden olabilir. En sonunda ince valf (basınç düşürücüden önceki
valf) açılır ve istenen gaz debisine ayarlanır. Korozif gazlarla çalışıldıktan sonra iğneli valf yıkanır ve kurulanır. İğ-
nenin temizlenmeden ve kurutulmadan kullanılması bir sonraki çalışmada hataya sebep olabilir. Boşalan tüplerin
üzerine “BOŞ” etiketi asılmalıdır.

Gazların İletilmesi
Gazlar, bağlantı kısımları sızdırmayan ve kullanılan gaza dayanıklı hortumla cihaza gönderilir. Silikon hortumlar
bu amaca uygundur. Gaz iletimi sırasında hortum içinde katı reaksiyon ürünleri oluşmuşsa tıkanma sonucu basınç
artma tehlikesi ortaya çıkar. Bu tip reaksiyonlar sürekli olarak kontrol edilmelidir. İçinden gaz geçen bütün sistem-
lerde gazın çıkış ucu basınçsız olmalı ve bir çekerocak içinde bulunmalıdır. Reaksiyon sırasında gazın adsorplanıp
adsorplanmadığı, sisteme monte edilen bir sabun köpüklü debimetre ile kontrol edilebilir. Toksik veya tahriş edici
özellikteki gazlar çekerocak içine verilmemeli, mümkünse uygun bir ortamda adsorplanmalıdır [Örneğin zehirli fos-
gen gazı (COCl ), sodyum hidroksit çözeltisi tarafından adsorplanabilir.]. Adsorplama çözeltisi, geçen gaz miktarına
2
uygun olmalı; ekzotermik reaksiyonlarda gerekli soğutma yapılmalıdır.

29